ಮಾರ್ನೆಮಿ
ಮಾರ್ನೆಮಿ ಉಂದು ಇರಾನಮಾಸೆದ ಮನತಾನಿತ್ ಸುರು ಅಪುನ ಪತ್ತ್ ದಿನೊತ್ತ ಒಂಜಿ ತುಳುವೆರೆ ಪರ್ಬೊ. ಮಾರ್ನೆಮಿ ಕನ್ನಡದ ಮಹಾನವಮಿ ಪನ್ಪಿನ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥ ಕೊರ್ಪುಂಡು. ಮಹಾನವಮಿ ಪಂಡ ೯ ದಿನತ ಶಕ್ತಿನ (ದುರ್ಗೆನ) ಆರಾಧನೆ. ಬೊಕ್ಕ ೧೦ ನೇ ದಿನತಾನಿ ದಶಮಿ.[೧]
ತುಳುನಾಡ್ದ ಬೆನ್ನಿ ಸಾಗೊಲಿದ ಒಟ್ಟೊಟ್ಟುಗು, ಪರ್ಬ ಪರ್ವೊಲೆನ ಒಟ್ಟುಗು ಆರಾದನೆ, ಆಚರಣೆಲೆನ್, ನಲಿಕೆಲೆದ ಮೂಲಕ ತುಳುವ ದರ್ಮೊದ ಸಂಸ್ಕೃತಿನ್ ಜಗತ್ತ್ ದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಗ್ ತುಳುವೆರ್ ಎತ್ತಾದೆರ್. ಬರ್ಸ ಕೈದಾದ್ ಕೆಯ್ ಕೊಯ್ಯೆರ ಆದ್ ಅರಿಬಾರ್ ಇಲ್ಲ ಜಾಲ್ ಗ್ ಬತ್ತ್ ದ್ ಇಲ್ಲಲ್ ಪೊಲಿ ಪೊಲ್ಸು ದಿಂಜುನ ಪೊರ್ತು. ಬೆನ್ನಿ ಸಾಗೊಲಿದ ಬಚ್ಚೆಲರಪಯೆರೆಂದ್ ಒಂಜಾತ್ ಪುರ್ಸೋತಿಪ್ಪುನಗ ಬೇನೆಬೆಸರ್ ನ್ ಮದಪೆರೆ ಬೋಡಾದ್ ರಂಗ್ ಪಾಡ್ ದ್ ಅಕುಲು ನಲಿಪೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಅಟ್ಟೆಮಿದಪಗ ಸಿರಿ ಕಿಸ್ನ ದೇವೆರೆ ಏಸ ಜೋಕ್ಲೆಡ ಪಾಡ್ಪಾಯೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್ಡ ಅವೆರ್ದ್ ದುಂಬೇ ಆಟಿಡ್ ಆಟಿ ಕಲೆಂಜನ ಏಸ ಪಾಡ್ ದ್ ಜಾನಪದ ನಲಿಕೆಯಾದ್ ತುಳುನಾಡೊರ್ಮೆ ಮಾರಿ ಬೀರಿ ಸಿರ್ಕ್ ಲೆನ್ ಅಕುಲು ನಂಬೊಳಿಗೆದೊರುಟು ತಟ್ಟ್ ಪಾರಾವೊಂತೆರ್.
ಜನಪದ ನಲಿಕೆಡ್ ಕರ್ಂಗೋಲು, ಕನ್ನಿ ನಲಿಕೆ, ಸೋಣದ ಜೋಗಿ, ಮಾಯಿದ ಪುರ್ಸೆರ್, ಕಾವೇರಿ ಪುರ್ಸೆರ್ ಇಂಚ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಲಿಕೆಲು ಜನಪದತ ಶಿಷ್ಟ ಪರಂಪರೆಡ್ ನೆಗತ್ ತೋಜೊಂತ. ಚೌತಿದಪಗನಾ, ಮಾರ್ನೆಮಿ ಸುರಾಪುನೆಕ್ ದುಂಬೆ ಮಾರ್ನೆಮಿದ ಏಸ ಪಾಡೊಂದ್ ತುಳುವೆರೆಡ ತಾನ್ ನಂಬಿ ದೈವ ದೇವೆರೆ ಮಿತ್ತ್ ಬಗ್ತಿದೊಟ್ಟುಗು ನಂಬೊಲಿಗೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಅಕ್ಲೆಗ್ ಏಸ ಪಾಡುನವು ಒಂಜಿ ಪೊಕ್ಕಡೆ ಕಾಲ ಕಲೆವುನ ಬೇಲೆಯಾದಿಜ್ಜಂದೆ ಅವ್ವೊಂಜಿ ದೇವೆರೆ ಚಾಕಿರಿಯಾದಿತ್ತ್ಂಡ್.ಪರಕೆ ಪಂಡ್ ದ್ ಏಸ ಪಾಡುನ,ಮಾರಿ ಬೀರಿ ಸಿರ್ಕ್ ಸಂಕಡ ಬನ್ನಗ ಅವೆರ್ದ್ ತನನ್ ಒರ್ತೊನೆರೆ ಮಾರ್ನೆಮಿಗ್ ಏಸ ಪಾಡುನ ಪರಕೆ ಪಂಡ್ ದ್ ಏಸ ಪಾಡೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಏಸ ಪಾಡ್ನಗ ನರಮಾನ್ಯನ ಸೊಡ್ಡು, ಸುರ್ಪೊನೇ ಬದಲಾವೊಂತ್ಂಡ್. ದುಂಬು ಪೂರ ಮುರ್ಗೊ ಆಟದ ತಿರ್ಗಾಟಲ ದೇಲ್ಯೊರ್ದೇ .ಕೆಲವೊರ ಒರ್ಂಬ ದಿನ ಏಸ ಪಾಡೆರೆ ತೀರಂದಿನಕುಲು ಕಡೆತ ಮೂಜಿ ದಿನ ಏಸ ಪಾಡೊಂತೆರ್.ಲೆನ ಏಸೊನೇ ಪಾಡೊಂತ್ ನ ತುಳುವೆರ್ ದೇವೆರೆ ಆರಾದನೆ ಬತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ದೇವೆರೆ ಏಸ,ದುಂಬುಗು ಬದ್ ಕ್ ದ ಸುತ್ತಮುತಲಿಗೆದ ಚಾಕಿರಿದ ಏಸ ಪಾಡೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ದೆರ್. ಮಾರ್ನೆಮಿದ ಪಿಲಿ, ಸಿಮ್ಮದ ಏಸ ಪಾಡೊಂದು ನಕುಲು ದೇಲ್ಯೊಡು ಆ ಏಸ ಪಾಡ್ ದ್ ಸುರುಕು ದೇವಲ್ಯೊದ ಅಂಗನೊಡೇ ನಲಿತ್ ದ್ ಬೊಕ್ಕ ತಿರ್ಗಾಟೊಗು ಜತ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಮಾರ್ನೆಮಿಗ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ದೇವೆರೆನ ಏಸೊ, ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನರಮಾನ್ಯನ ಚಾಕಿರಿ ಬೇಲೆದ ಏಸೊ,ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಮುರ್ಗೊಲೆನ ಏಸ ಪಾಡ್ ದ್ ಊರುಕೇರಿಡ್ ತುಳುವೆರ್ ಉರ್ಕುಲ್ಲಾಸೊಡು ಸುತ್ತೊಂತೆರ್.ಮೂಲು ಮುರ್ಗೊಲೆನ ಏಸ ಪಾಡ್ ದ್ ತಾಸೆ ದೋಲುದ ಪೆಟ್ಟ್ ಗ್ ನಲಿಪುವೆರ್.[೨]
ದೈವಾರಾದನೆಡ್ ದೈವೊಲು ಬಿರು ಪಗರಿ ಪತೊಂದು ಬೋಂಟೆ ದೇರುನವು ವಲಸಾರಿಡ್ ಆರಾದನೆದ ಒರುವಾದ್ ತೋಜಿಂಡ ಮಾರ್ನೆಮಿಡ್ ಪಿಲಿ, ಕರಡಿ, ಶಾರ್ದೂಲ, ಸಿಮ್ಮದ ಬೋಂಟೆ ಜನಪದ ಆಯಕಟ್ಟ್ ಡ್ ಒಂಜಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜನಪದ ನಲಿಕೆಯಾದ್ ತೋಜುಂಡು. ನನೊಂಜಿ ಜಾನಪದ ನಲಿಕೆಡ್ ಪಿಲಿ ಪಂಜಿ ನಲಿಕೆ ತೋಜಿದ್ ಬತ್ತ್ಂಡಲ ಅವ್ಲು ಜನಪದದ ಶಿಷ್ಟ ಪರಂಪರೆ ನೆಗತ್ ತೋಜುಂಡು.ಆಂಡ ಮಾರ್ನೆಮಿದ ಪಿಲಿ ಏಸೊಲೆಡ್ ಬೋಂಟೆದ ಒರು ಬೆಡಿ ಹಾಕುನ ಮೂಲಕ ಒಂಜಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಿಲೆತ ನಲಿಕೆಯಾದ್ ನೆಗತ್ ತೋಜುಂಡು.[೩]
ವಿಸೆಸೊ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
- ಆಣ್‌ಲೇ ನಲಿಪ್ಪುನ ಕ್ರಮ ಇಂದೆಟ್ ಇಸೇಸ.
- ಮಾರ್ನಮಿದ ೯ ದಿನ ೯ ರೂಪೋಡು ದೇವಿನ್ ಆರಾಧನೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಆ ೯ ರೂಪೋಲು, ದುರ್ಗಾ ಶೈಲಪುತ್ರಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಿ, ಚಂದ್ರಘಂತ (ಚಂದ್ರಕಾಂತ), ಕೂಷ್ಮಾಂಡ, ಸ್ಕಂದ ಮಾತಾ, ಕಾತ್ಯಾಯಿನಿ, ಕಾಳರಾತ್ರಿ, ಮಹಾ ಗೌರಿ ಬೊಕ್ಕ ಸಿದ್ಧಿಧಾತ್ರಿ. ದೇವೀಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅಣಿಮಾ, ಮಹಿಮಾ, ಗರಿಮಾ, ಲಘಿಮಾ, ಪ್ರಾಪ್ತಿ, ಪ್ರಕಾಮ್ಯ, ಇಷಿತ್ವಾ ಮತ್ತು ವಷಿತ್ವಾ ಪನ್ಪುನ ೮ ಸಿದ್ಧಿಳೆನ್ ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆ ಮಲ್ತ್ ದ್ ಪಡೆವೊಲಿ.
ದೇಸೊದ ಬೇತೆ-ಬೇತೆ ಊರುಡು ಮಾರ್ನಮಿ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಮಾರ್ನಮಿನ್ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೊಡು ದಸರಾ ಪಂಡ್ದ್ ಆಚರನೇ ಮಲ್ಪುನ ನಾಡಹಬ್ಬ. ದೇಸೊದ ಬಡಕಾಯಿ, ನಡು ಬೊಕ್ಕ ಪಡ್ಡಾಯಿ ರಾಜ್ಯೊಲೆಡ್ ಮಾರ್ನಮಿನ್ ದಸರಾ ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ದಸರಾ ಅತ್ತಾಂಡ ದಶೆಹರಾ ಪಂಡ ಪತ್ತ್ ತರೆತ್ತ ರಾವಣನ್ ರಾಮೆ ಕೆರಿನ ಲೆಕ್ಕೊದ ಆಚರಣೆ. ಅಂಚಾದ್ ರಾವಣನ ಗೊಂಬೆ ಮಲ್ತ್ದ್ ಅಯಿಕ್ ತೂ ಕೊರ್ದು, ಪಟಾಕಿ ಪಾಡ್ದ್ ಪೊತ್ತಾವೆರ್.
ವೇಸೊಲು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಉಂದು ತುಳುನಾಡ್‌ಡ್ ಮಾರ್ನೆಮಿತಪಗ ಬರುಪುನ ವೇಸೊಲು. ಉಂದು ಮಾಂತ ಕುಸಲ್ ರಂಗ್ ಉಂಡು ಮಾಂತೊಂತು ಊರಿಡಿ ಗದ್ದವೊಂತು ಪರ್ಬೊತ ಪೊಲಬುನು ಕೊರುಪುಂಡು. ವೆಸೊಲೆಡ್ ರಡ್ಡ್ ನಮೂನೆ ತೂವೊಲಿ. ಒಂಜಿ ಒರಿ ಒರಿ ವೆಸೊ ಪಾಡೊಂತು ಬರ್‌ಪುನ ಕುಡೊಂಜಿ ಸುಮಾರ್ ಜನೊಕುಲೆನ ಕೊಂಪೆ. ಕೆಲವು ಜನ ಪರಕೆ ಪ್ಂಡ್ದ್ ವೇಷ ಪಾಡುನ ಕ್ರಮೋಲಾ ಉಂಡು. ಜೋಕುಲೆಗ್ ಕಸ್ಟ-ಕೋಟಲೆ ಬನ್ನಗ, ಬಾಲೆಗ್ ಗುಣೊ ಆಂಡ ಮಾರ್ನೆಮಿಡ್ ವೇಷ ಪಾಡ್ಪಾವೆ ಪನ್ಪಿ ಪರಕೆದ ಕ್ರಮೊಲಾ ಉಂಡು. ಅಕ್ಲ್ ವೇಷೊ ಪಾಡ್ದ್ ಒಂಜಿ-ರಡ್ಡ್ ಇಲ್ಲಲ್ ನಟ್ಟುವೆರ್. ಅವು ವಾ ವೇಷೊಲಾ ಆಪುಂಡು.
ಕೊರಗೆ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಉಂದು ಮೈ ಪೂರ ಕಪ್ಪು ರಂಗ್‌ನ್ ಪಾಡೊಂತು ಕೆಬಿಕ್ ಚಕ್ಕುಲಿ, ತರೆಕ್ ಮುಟ್ಟಾಲೆ ಪಾಡೊಂತು, ಗೊಂಡೆತ ಪೂತ ಮಾಲೆ ನಾಳಿಗ್ ಕಟ್ಟೊಂತು, ಸೊಂಟೊಗು ಕೊಡೆತ ಅರ್ವೆ ಸುತ್ತೊಂತು ಕೈಡ್ ಪುರಲುರಿತೊಂದು ಬರ್ಪಿನ ವೇಸ. ಇ ವೇಸೊಗ್ ತುಲುವೆರೆಡ ವಿಸೆಸ ನಂಬಿಕೆ, ಜೊಕುಲೆ ಪೊಡಿಗೆ, ಕನ್ನಸ್ ದೆಪ್ಪುನ ವೆಸೊ ಪಂದ್ ನಂಬುವೆರ್.[೪] . ಈ ವೇಷೊನು ಪಾಡ್ಡ್ ಕೊರಗ ಜನಾಂಗದಕುಲೆಗ್ ಅವಮಾನ ಮಲ್ಪುವೆರ್ ಪನ್ಪಿನ ವಿಚಾರೊಡು ಈ ವೇಷ ಪಾಡುನೆನ್ ಸರಕಾರ ಉಂತಾದ್ಂಡ್.[೫]
ಪಿಲಿ ಏಸ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಪಿಲಿಏಸ (ಪಿಲಿ ಗೊಬ್ಬು) ತುಳುನಾಡಡ್ ಜನಪ್ರಿಯ ಆಯಿನ ಗೊಬ್ಬು. ಮಾರ್ನೆಮಿ, ಚೌತಿ ಬೊಕ್ಕ ಮೊಸರು ಕುಡಿಕೆದ ಪೊರ್ತುಡು ನಮ ತುಳುನಾಡ್‌ಡ್ ಪಿಲಿ ನಲಿಕೆದ ಗೊಬ್ಬುನು ತೂವೊಲಿ. ಪಿಲಿತ ವೇಷದ ತಾಸೆ ಮಾರ್ಣೆಮಿದಪಾಗ ಸಾದಿಡ್ ಮಾಂತ ಕೇಣೊಂದ್ ಉಪ್ಪುಂಡು.[೬]
ಸಿಮ್ಮೊ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಸಿಮ್ಮೋ ಅಥಾಂಡ ಶಾರ್ದೂಲ ಮಾರ್ನೆಮಿದ ಪೊರ್ಲುದ ವೇಷ. ಒಂಜಿ ನರಮಾನಿಯಾಗ್ ಸಿಮ್ಮೊದ ವೇಶ ಪಾಡ್ದ್, ಮೈ ನಿಲಿಕೆ ಮನ್ಜೊಲ್ ರಂಗ್ ದ ರೋಮ ಇತ್ತಿನ ಮಲ್ಲ ಅಂಗಿ, ಬೀಲ ಬೋಕ್ಕ ಸಿಮ್ಮೊದ ತರೆತಲೆಕಂದಿನ ಟೊಪ್ಪಿ ಪಾಡ್ಡ್, ಒರಿ ಬೋಂಟೆದಾಯೆನ ವೇಷ, ಆಯನ ಕಯಿಟ್ ಒಂಜಿ ಕೊತ್ತಲಿಗೆದ ಬೆಡಿದಲೆಕಂದಿನ ಕೋಲು. ತಾಸೆದಲೆಕೊಂದಿನ ಬೊಟ್ಟುನ ಸಾಮಾನ್ ಪತ್ತೋಂದು ೩ -೪ ಜನ ಬರ್ಪೆರ್. ಇಲ್ಲದ ಜಾಲ್ಡ್ ನಲಿಪುವೆರ್.
ಕರಡಿ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಕರಡಿ ವೇಷ ಲಾ ಬಾರಿ ಪೊರ್ಲು. ಒರಿ ಕರಡಿದಲೆಕ ವೇಶ ಪಾಡ್ದ್, ಉದ್ದ ಉದ್ದ ರೋಮದ ಕಪ್ಪು ರಂಗ್ ದ ಅಂಗಿ, ಕರಡಿದ ಮುಸುಡುದ ತೊಪ್ಪಿ, ನಲಿಪುನ ವೇಷ. ಅಯಿಟ್ಲಾ ಒರಿ ಬೋಂಟೆದಾಯೆ, ಹಾಸ್ಯಗಾರೆ , ಬೊಟ್ಟುನಕುಲು ಮಾತಾ ಇಪ್ಪುವೆರ್.
ಅನಾರ್ಕಲಿ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಮಾರ್ನಮಿದ ವೇಸೊಲೆಡ್ ಅನಾರ್ಕಲಿ ಪನ್ಪುನ ವೇಸಲ್ಲ್ ಒಂಜಿ. ಉಂದೆಟ್ ಆನುಲು ಪೊನ್ನುಲೆನ ವೇಷ ಪಾಡುವೆರ್. ಉದ್ದದ ಲಂಗ ಪಾಡ್ದ್ ತರೆಕ್ ನವಿಲದ ಗರಿನ್ ಕಟ್ಟ್ ದ್ ಬೇಂಡ್ ವಾದ್ಯೊಗು ಸರಿಯಾದ್ ಪೊರ್ಲುಡು ನಲಿಪುವೆರ್. ವಾ ಪೊಣ್ಣಗುಲಾ ಕಮ್ಮಿ ಇಜ್ಜಂದಿಲೆಕ ನಲಿಪುನೆನ್ ತೂಪಿನನೆ ಬಾರೀ ಪೊರ್ಲು.
ಕುಸಲ್ ವೇಸೊಲು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಕುಸಲ್ ವೆಸೊಡ್ ಹೆಚ್ಚಾದ್ ತುಲುವೆರೆ ಕಸುಬುನ್ ಮಕ್ಕರ್ ಮಾನ್ಪುನಾ, ಬುಕ್ಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉದ್ಯೋಗತಕುಲೆನ್ ಅಂಚಾನೆ ಮಾಂತುದ್ ತೆಲಿಪಾಪುನ. ನೆಟ್ಟ್ ನಟ್ಟುನಾಯೆ, ಬಾಲೆನ್ ಮಾನಪುನಾಯೆ, ಬಚ್ಚಿರೆ ಮಾರುನಾಯೆ, ಕಂಡಕ್ಟರ್
ಬಾಲೆನ್ ಮಾನಪುನ ವೆಸೊತ ಪದೊ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್ .....
ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್
ಚೆರಂಟೆದ ಚಟುನಿ ,ಬೈತ ಅರಿತ ನುಪ್ಪು ..
ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್ , ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್
ಕೊಡೆ ಕಂಡೆದ ತಂಜನ, ಕೆಂಡ ಬುಡಯ ಕಮ್ಮೆನ
ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್ , ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್
ನಕ್ಕ್ ಬಾಲೆ ನಕ್ಕ್ .....
ಗಾದೆಲು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
- ಮಾರ್ನೆಮಿ ಕರಿಬೊಕ್ಕಲ ವೇಸ ಪಾಡ್ದ್ ಮಾರ್ಗೊಡು ತಿರ್ಗ್‍ಂಡ ಎಂಚ?
- ಮಾರ್ನೆಮಿದ ಪಿಲಿ ಜಾಲ್ ಎತ್ತ್‍ನಗ ಕಿದೆತ ಪೆತ್ತ ತೆಲ್ತ್‍ಂಡ್‍ಗೆ
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
- ↑ "ಮಾರ್ನೆಮಿ ಆಚರಣೆ". Retrieved 7 February 2024.
- ↑ "ಮಾರ್ನೆಮಿ". Retrieved 7 February 2024.
- ↑ Templates, Borneo. "ಒಂಜಾನೊಂಜಿ ಕಾಲಡ್ ಮಾರ್ನೆಮಿ". Retrieved 7 February 2024.
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=JLw6KfkiE60
- ↑ https://kannada.asianetnews.com/karnataka-districts/if-anyone-humiliate-koraga-people-its-punishable-pyu5m5
- ↑ "ಮಾರ್ನೆಮಿ ಪಿಲಿಯ ಕೊರಳಿನಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷತೂಗುವ ʼನೋಟಿನ ಮಾಲೆʼ - News Kannada (ನ್ಯೂಸ್ ಕನ್ನಡ)". 20 October 2023. Retrieved 7 February 2024.