ಬಪ್ಪನಾಡು ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಾಲಯ
ಬಪ್ಪನಾಡು ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಾಲಯ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಮುಲ್ಕಿದ ಬಪ್ಪನಾಡುಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಮುಲ್ಪ ದೇವಿನ್ ಲಿಂಗೊದ ರೂಪೊಡು ಪೂಜೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಸ್ಥಳಿಯವಾದ್ ಉಳ್ಳಾಲ್ತಿ ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುನ ಈ ದೇವತೆ ಮಾತ ಜನಾಂಗ ಬೊಕ್ಕ ಜಾತಿಲೆರ್ದ್ ಆರಾಧನೆ ಪಡೆಪುನ ದೇವಿ. ರಕ್ಕಸೆರೆ ವಂಶಜಿ ಆಯಿನ ದಾರಿಗಾಸುರೆ ಹರಿನ್ ಸೋಪಾದ್ ಆಯೆನ ಶಂಖ, ಚಕ್ರ, ಗದಾ, ಪದ್ಮಾದಿಲೆನ್ ದೆತೊಂದು ಪೋಪೆ. ದು:ಖಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಹರಿನ ಕಣ್ಣ್‌ಡ್ ಏಳ್ ಬೊಟ್ಟು ಕಣ್ಣ ನೀರ್ ಜಪ್ಪುಂಡು, ಅವ್ವೇ ಸಪ್ತಸ್ತ್ರೀಯೆರ್, ಆದಿಶಕ್ತಿಲು. ಹರಿ ಅಕ್‌ಲೆನ್ ಭಗವತಿ, ಪರಮೇಶ್ವರಿ, ಭ್ರಮರಾಂಬಿಕೆ, ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ, ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿ, ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ, ಕಾತ್ಯಾಯಿನಿ ಪಂಡ್ದ್ ಪುದರ್ ದೀದ್ ರಾಕ್ಷಸನ್ ನಾಶ ಮಲ್ಪೆರೆ ಬೊಡಾಯಿನ ಆಯುಧೊಲೆನ್ ಕೊರ್ದು ಭೂಲೋಕೊಗ್ ದಾರಿಗಾಸುರನ್ ಕೆರಿಯೆರೆ ಕಡಪುಡುವೆ.
ಚರಿತ್ರೆ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಸುಮಾರ್ ೮೦೦ ವರ್ಸ ಪಿರಾಕ್‍ದ ಬಪ್ಪನಾಡು[೧] ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾ ಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ[೧] ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೂಲ್ಕಿದ ಶಾಂಭವಿ ಸುದೆತ್ತ ನಡುಟ್ಟು ನೆಲೆ ಆದ್ ಉಂಡು[೨]. ಉಂದು ಕೋಮು ಸಾಮರಸ್ಯಗು ಆಧುನಿಕ ಪುರಾಣವಾದ್ ಉಂಡು. ಈ ದೇವಾಲಯನ್ ಮುಸ್ಲಿಂ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಕಟ್ಟಾದೆ ಪಂಡ್ದ್ ಕತೆ ಉಂಡು. ಇನಿ ಮುಸ್ಲಿಮೆರ್ ಪ್ರಸಾದೊನು (ದೇವತೆಯ ಆಶೀರ್ವಾದ) ಸ್ವೀಕರ ಮಲ್ಪೆರೆ ಅವಕಾಶ ಕೊರ್ಪುನ ಅಪರೂಪದ ಅಭ್ಯಾಸೊಗು ಪುದರ್ ಪಡೆಯಿನ ಜಾಗೆ ಉಂದು. ಕುಡ್ಲರ್ದ್ ಉತ್ತರೊಗು ೨೯ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರೊಡು ಈ ದೇವಾಲಯ ಉಂಡು. ದೇವಸ್ಥಾನೊಡು ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುನ ಶಾಸನೊಡು,೧೧೪೧ರಲ್ಲಿ, ಹಿಂದೂ-ಅತ್ತಂದಿನಕುಲು ಸುಮಾರ್ ಕಾಲೊ ಮುಟ್ಟ ಈ ದೇವಾಲಯದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮೊಕುಲೆಡ್ ಪಾಲ್ ಪಡೆವೊಂದು ಇತ್ತೆರ್ ಪನ್ಪುನವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ್ ಉಂಡು.
ದಾರಿಗಾಸುರೆನ ವಧೆ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆರಕ್ಕಸೆರೆ ವಂಶಜೆ ಆಯಿನ ದಾರಿಗಾಸುರೆ ಒವ್ವೇ ಜೀವಿಡ್‌ದ್‌ಲಾ ಆವಡ್, ಉಲಾಯಿ ಪಿದಾಯಿ, ಮಿತ್ತ್ ತಿರ್ತ್, ರಾತ್ರಿ - ಪಗೆಲ್, ಸಾವು ಬರಿಯೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪ್ಂಡ್‌ದ್ ವರ ದೆತೊಂದಿತ್ತೆ. ಹರಿನ್ ಸೋಪಾದ್ ಆಯೆನ ಆಯುಧೊಲೆನ್ ದೆತೊಂದು ಪೋಯಿನಪಗ ಹರಿನ ಕಣ್ಣನೀರ್‌ಡ್ ಪುಟ್ಟಿನ ಸಪ್ತಸ್ತ್ರೀಯೆರ್, ಆದಿಶಕ್ತಿಲೆಗ್ ರಾಕ್ಷಸನ್ ನಾಶ ಮಲ್ಪೆರೆ ಬೊಡಾಯಿನ ಆಯುಧೊಲೆನ್ ಕೊರ್ದು ಭೂಲೋಕೊಗ್ ಕಡಪುಡುವೆ. ಸಪ್ತದುರ್ಗೆನಕುಲು ಶೋಣಿತಪುರಗ್ ಪೋಪೆರ್. ಈಶ್ವರಾಂಶ ವಾದುಪ್ಪುನ ಧರ್ಮದೇವತೆ ಒರಿ ಭೂಲೋಕೊಡು ಧರ್ಮದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತೆ, ಆಯೆನೇ ಗುಳಿಗ. ದೇವಿನಕುಲು ಆಯನ್ ಲೆತ್ತೊಂದು ಶೋಣಿತಪುರೊಗ್ ಪೊಯೆರ್. ಭಗವತಿ ಮೋಸೊಡು ದಾರಿಗಾಸುರನ ಅರಮನೆರ್ದ್ ಹರಿನ ಆಯುಧೊಲೆನ್ ಪಿರ ಪಡೆಪಾಲ್ ಬೊಕ್ಕ ಕಾಳಿದ ರೂಪೊಡ್ ಆಯನ್ ಕೆರ್ಪಲ್ (ವಧೆ ಮಲ್ಪುವಾಲ್).
ದಂತಕತೆತ ಲೆಕೊ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಸಪ್ತಸ್ತ್ರೀಯೆರೆಡ್ ಪರಮೇಶ್ವರಿ ಮೂಲ್ಕಿ ಸೀಮೆದ ಶಾಂಭವಿ - ನಂದಿನಿ ನದಿಕ್‌ಲೆನ ಸಂಗಮೊಡು ಪಂಚಲಿಂಗೊಡು ನೆಲೆಯಾಪಾಲ್. ಮಲಬಾರ್‌ದ ಬಪ್ಪಬ್ಯಾರಿ ಮುಲಕಿಡ್ ಇಲ್ಲ್ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಲ್ತೊದಿತ್ತೆ. ಒಂಜಿ ದಿನ ದೋಣಿಡ್ ಸಾಮಾನು ಪಾಡ್‌ದ್ ಮಾರಿಯೆರೆ ಪೊವೊಂದಿತ್ತೆರ್. ದೋಣಿ ಮೂಲ್ಕಿನ್ ಮುಟ್ಟುನಾಗ, ಅವು ಶಾಂಭವಿ ಸುದೆತ ನಡುಟ್ಟ್ ಒಂಜಿ ತಡೆಯಾದ್ ಉಂತುಂಡು. ತುದೆತ ನೀರ್‌ಡ್ ನೆತ್ತೆರ್‌ದ ಬಣ್ಣೊ ತೋಜಿಂಡ್. ಸುದೆತ ಪ್ರವಾಹೊಡು ದೇವಸ್ಥಾನೊದ ಐನ್ ಲಿಂಗಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೋಜೆದ ಸಾಮಾಗ್ರಿಲೆಡ್‌ದ್ ತಡೆಯಾದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಬಪ್ಪಬ್ಯಾರಿಗ್ ಪೋಡೆಗೆಯಾಂಡ್. ಭಕ್ತಿಡ್ ನಮಾಝ್ ಮಲ್ತೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ದೋಣಿಡ್ ಜೆತ್ತಿತ್ತೆರ್. ದೇವಿ ಕನೊಟ್ ತೋಜಿದ್ 'ಮುಲ್ಕಿದ ಸಾವಂತೆರ್‌ನ ಸಹಯೊಡ್ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕಟ್ಟಾದ್, ಬೈಲ ಉಡುಪೆರ್‌ನ ಮುಖೇನ ಪೂಜೆನ್ ಮಲ್ಪಾವೊಂದುಪ್ಪೊಡು' ಪ್ಂಡ್‌ದ್ ಅಂಬರವಾಣಿಯಾಪುಂಡು. ಜೈನ ವಂಶೊದ ದುಗ್ಗಣ್ಣ ಸಾವಂತೆರ್ ಮುಲ್ಕಿ ಸೀಮೆದ ಒರ್‌ಂಬ ಮಾಗಣೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟು ಮಲ್ತ್‌ದ್ ವೈಭವೊಡ್ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಲ್ತೊದಿತ್ತೆರ್. ಬಪ್ಪೆ, ರಾಜೆರೆ ಬೀಡ್‍ಗ್ ಪೋದ್ ನಡತಿನ ಸಂಗತಿಲೆನ್ ಪೂರ ಪಂಡೆ. ಸಾವಂತೆರ್ ಬಪ್ಪಬ್ಯಾರಿನ ಖರ್ಚ್‌ರ್ದ್ ಗರ್ಭಗುಡಿತ ಬೇಲೆನ್ ಮಲ್ಪಾದ್, ಸೀಮೆದ ಪ್ರಜೆಕುಲೆನ ಖರ್ಚಿಡ್ ಗುಡಿಗೋಪುರೊಲೆನ್ ಕಟ್ಟಾದ್ ದೇವಸ್ಥಾನೊಗು ಉಂಬಳಿ ಬುಡಿಯೆರ್. ಬೈಲ ಉಡುಪೆರೆನ್ ಪ್ರಧಾನ ಅರ್ಚಕೆರಾದ್ ನೇಮಕ ಮಲ್ತೆರ್. ಬಪ್ಪಬ್ಯಾರಿರ್ದ್ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರೊಗು ಬಪ್ಪನಾಡು ಪನ್ಪುನ ಪುದರ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್.
ದೇವಿನ ಶಕ್ತಿ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಹರಿ ಕಾಳಿದೇವಿನ ಶಾಂತಿಗಾದ್ ಲೋಕದ ಧರ್ಮ ಸ್ಥಾಪನೆಗ್ ಧರ್ಮಪಾಲ ಪನ್ಪಿ ಬಾಲಕನ್ ಉಂಡುಮಲ್ಪುವೆ. ಭಗವತಿ ದೇವಿನೊಟ್ಟಿಗೆ ಇತ್ತಿನ ಧರ್ಮಪಾಲೆ ಸಸಿಹಿತ್ಲುಡ್ದ್ ಮುಲ್ಕಿ ಸೀಮೆಗ್ ಬತ್ತಿನ ಧರ್ಮಪಾಲನ್ ಪರೀಕ್ಷೇ ಮಲ್ಪೆರೆ ಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪೊಡು ಶಾಂಭವಿ ಸುಧೆ ಬರಿಟ್ ಬಯ್ಯದ ಪೊರ್ತು ಬರ್ಪೆರ್. ಅಡೆ ಬತ್ತಿನ ಧರ್ಮಪಾಲ ಸ್ತ್ರೀ ಲೆತ್ತ್‌ದ್ ಬಯ್ಯಡ್ ಇಲ್ಲಡೆ ಪೋಯೆರೆ ಪನ್ಪೆ, ಸ್ತ್ರಿ ಮಾತ್ರ ಎಂಕ್ ಎರ್‌ನಲಾ ಪೋಡಿಗೆ ಇಜ್ಜಿ ಲೋಕದ ಜನಕುಲು ಎನ್ನ ಜೋಕುಲು ಇಲಾ ಎನ್ನ ಮಗೆ ಪನ್ನಾಗ, ಧರ್ಮಪಾಲ ಕೋಪೊಡು ಸ್ತ್ರೀಕ್ ಶಿಕ್ಷೆ ಕೊರಿಯೆರೆ ಪೋನಾಗ ಭಯಂಕರವಾಯಿನ ಯುದ್ಧ ನಡಪುಂಡು. ಧರ್ಮಪಾಲೆನ ಸಾಹಸೊಗ್ ಮೆಚ್ಚಿದ್ ದುರ್ಗೆಯು ‘ಬೋಡಾಯಿನ ವರ ಕೇನ್’ ಪನ್ಪೆರ್. ಧರ್ಮಪಾಲ ದೇವಿಗ್ ಬೋಡಾಯಿನ ವರಕೇನ್ಂದ್ ಪನ್ಪೆ. ದೇವಿ ಧರ್ಮಪಾಲನ್ ‘ತನ್ನ ಗೃಹ ರಕ್ಷಕ ಆಯೆರೆ’ ಪನ್ಪೆರ್. ಧರ್ಮಪಾಲಗ್ ದೇವಿ ನಿಜ ರೂಪ ತೋಜಾಯೆರ್. ಧರ್ಮಪಾಲ ಮಾಪು ನಟ್ಟೊಂದು ಬಪ್ಪನಾಡ್‌ದ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಆಪೆರ್. ಅಪ್ಪೆನ ಭಕ್ತೆರಾಯಿನ ಕುಂದಾಯ ಬಾರೆ ಬೊಕ್ಕ ಅಚ್ಚು ದಂಪತಿಲೆಗ್ ಪುಟ್ಟಿನ ಕಾಂತಬಾರೆ-ಬೂದಬಾರೆ ಬೊಕ್ಕ ಕೋಟಿ ಚೆನ್ನಯರ್‌ನೊಟ್ಟಿಗೆ ಲಡಾಯಿ ಆಪುಂಡು. ಏರ್‌ಲಾ ಸೋಪಂದಿನಪಗ ದುರ್ಗೆ ಪ್ತತ್ಯಕ್ಷೆ ಆದ್ ತನ್ನ ಭಕ್ತೆರಾಯಿನ ಬಾರೆನಕುಲು ಇತ್ತಿನ ಸೀಮೆಗ್ ನಿಕುಲು ಬರೊರ್ಚಿ, ನಿಕುಲು ಉಪ್ಪುನಡೆ ಬಾರೆರ್ ಬರ್ಪುಜೆರ್ ಪಂಡ್ದ್ ಅಭಯ ಕೊರ್ಪಾಲ್. ಅಂಚಾದ್ ಬಿಲ್ಲವ ವೀರೆರ್ ಒಂಜಾದ್ ಅಕ್‌ಲಕುಲೆನ ಊರುಗ್ ಪೋಪೆರ್.
ಪರಕೆದ ಶಕ್ತಿ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಚೇಳಾರುಗುತ್ತುದ ದುಗ್ಗು ಪುದರ್‌ದ ಪೊಣ್ಣ್‌ನ್ ಕಟೀಲು ಗುತ್ತುದ ನಾರಾಯಣ ನಾಯ್ಕ್‌ಗ್ ಮದಿಮೆ ಆಪುಂಡು. ಮಸ್ತ್ ವರ್ಷ ಜೋಕುಲಾವಂದಿನೆಕ್ಕ್ ಬಪ್ಪನಾಡ್‌‌ಗ್ ಬತ್ತ್‌ದ್ ಪರಕೆ ಪಂಡ್ದ್ ಆನ್ ಬಾಲೆ ಆಂಡ್ ಆಯೆನೇ ಮಂಜಣ್ಣ ನಾಯ್ಕ್.
ವರ್ತಮಾನೊಡು ನಡಪುನವು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಬಪ್ಪರೆನ ವಂಶದಕುಲು ಇತ್ತೆಲಾ ಅಕ್‌ಲೆನ ಪೂರ್ವಜರೆನ ಇಲ್ಲಾಲೆ ಉಲ್ಲೆರ್. ಬಪ್ಪಬ್ಯಾರಿಗ್ ಮಾನಾದಿಗೆಡ್ ಇತ್ತೆಲಾ ದೇವಸ್ಥಾನೊದ ಮೆರವಣಿಗೆ ಅಕ್‌ಲೆನ ಇಲ್ಲಾಲ್‌ರ್ದ್ ಸುರು ಆಪುಂಡು. ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವದಾನಿ ಸುರುತ ಗೌರವದ ಪ್ರಸಾದೊನು ಬಪ್ಪಬ್ಯಾರಿನ ವಂಶದಕುಲೆಗ್ ಕೊರೊಂದುಲ್ಲೆರ್. ಆಯಿಕ್ಕ್ ಬದಲಾದ್ ದೇವಿಗ್ ಪೂ ಪರ್ಂದ್ ಕೊರ್‌‌ಪೆರ್. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಡ್ ಬಪ್ಪನಾಡ್‌ದ ಡೋಲು ದೇವತೆನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವೊಡ್ ಬಾರ್ಸಾವೆರ್.
ಯಕ್ಷಗಾನ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆದೇವಿನ ಮಹಿಮೆದ ಕತೆ ಆಯಿನ "ಬಪ್ಪನಾಡು ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾತ್ಮೆ" ಕರಿನ ೪೦ ವರ್ಷೊರ್ದ್ ಇಂಚಿ ಆಟದ ಒರುಟ್ಟು ನಡತ್ತೊಂದುಂಡು.
ಜಾತ್ರೆ ಬೊಕ್ಕ ಉತ್ಸವೊಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ- ಅಶ್ವೀಜ ಶುದ್ಧ ಪ್ರತಿ ಪಥೆರ್ದ್ ಮಹಾನವಮಿ ವಿಜಯದಶಮಿ ಮುಟ್ಟ ಒಟ್ಟು ೧೦ ದಿನತ್ತ ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಬೊಲ್ಪುಗು ಚಂಡಿಕಾಹೋಮ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಅನ್ನಸಂತರ್ಪಣೆ ರಾತ್ರೆ ನಡುರಂಗಪೂಜೆ, ಮಹಾಪೂಜೆ ನಡಪುಂಡು.
- ನವರಾತ್ರಿದಪಗ ಪ್ರತಿದಿನ ವೈವಿದ್ಯಮಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದೊಟ್ಟುಗು ನಡಪುಂಡು.
- ಮೀನಮಾಸದ ಶುದ್ಧ ಚತುರ್ಧಶಿದಪಗ ಧ್ವಜಾರೋಹಣವಾಗದ್ ಏಳನೇ ದಿನತಾನಿ ಪಗೆಲ್ ರಥಾರೋಹಣವಾದ್ ರಾತ್ರೆ ಶಯನೋತ್ಸವ ಅಲಂಕಾರದೊಟ್ಟುಗು ಮಹಾಪೂಜೆ,
- ಮನದಾನಿ ಎಣ್ಮನೇ ದಿನತ್ತಾನಿ ಕವಾಟೋದ್ಘಾಟನೆ, ರಾತ್ರೆ ಬ್ರಹ್ಮರಥೋತ್ಸವ, ಅವಬೃತದೊಟ್ಟುಗು ಜಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸವ ನಡಪುಂಡು.
- ಬೊಕ್ಕ ಉತ್ಸವದ ಎಣ್ಮ ದಿನೊಕುಲೆಡ್ ಮದ್ಯಾಹ್ನ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ್ ಭಕ್ತಾಧಿಲೆಗ್ ಅನ್ನ ಸಂತರ್ಪಣೆ ನಡಪುಂಡು.
ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರೊಡು ನಡಪುನ ಪ್ರಮುಖ ಜಾತ್ರೆ ಬೊಕ್ಕ ಉತ್ಸವೊಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಬಿಸು, ಪತ್ತನಾಜೆ, ನರಸಿಂಹ ಜಯಂತಿ, ನಾಗರ ಪಂಚಮಿ, ಸೌರ ಋಗುಪಾಕರ್ಮ, ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟಮಿ, ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ, ಅನಂತ ವ್ರತ, ಧನು ಪೂಜೆ, ಮೂಡುವಾಳು ಉತ್ಸವ, ಬಲಿ ಉತ್ಸವ ಸೇವೆಲು, ಧ್ವಜರೋಹಣ, ಪೇಂಟೆ ಸವಾರಿ, ಆಯನದ ಉತ್ಸವ, ಕೊಪ್ಪಲೋತ್ಸವ, ಬಾಕಿಮಾರ್ ದೀಪೋತ್ಸವ, ಶರನ್ನವರಾತ್ರಿ, ಪರ್ಬೊ, ಬ್ರಹ್ಮ ರಥೋತ್ಸವ, ದೀಪೋತ್ಸವ, ಕೆರೆ ದೀಪೋತ್ಸವ, ಪಗೆಲ್ ರಥರೋಹಣ, ರಾತ್ರೆ ಚಂದ್ರ ಮಂಡಲ, ಅವಬೃತ ಇಂಚ ಕ್ಷೇತ್ರೊಡು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮೊಕುಲು ನಡಪುಂಡು.