ಅಮರ ಸುಳ್ಯ ಸೊಸಂತ್ರೊ ಪೊರಂಬಾಟೊ
ಅಮರ ಸುಳ್ಯ ಸೊಸಂತ್ರೊ ಪೊರಂಬಾಟೊ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೮೩೭ಡ್ ಬ್ರಿಟಿಸೆರೆನ ಇರೋದೊಡ್ ಕರ್ನಾಟಕೊದ ಕೊಡಗ್ ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡೊ ಜಿಲ್ಲೆದ ಅರೆಬಾಸೆದ ಜನಕುಲೆನ ಮುತಾಲಿಕೆಡ್ ನಡತಿನ ಸೊಸಂತ್ರೊ ಹೋರಾಟ. ಉಂದೆನ್ ಕೊಡಗು-ಕೆನರಾ ಬಂಡಾಯ, ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪನ ಕಾಟಕಾಯಿ, ಅಮರ ಸುಳ್ಯದ ರೈತೆರೆ ದಂಗೆ, ಗೌಡ ದಂಗೆ, ಅಮರ ಸುಳ್ಯೊದ ಕ್ರಾಂತಿ ಇಂಚ ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್.
ಇತಿಹಾಸೊ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಕ್ರಿ.ಶ. ೧೮೫೭ ತ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆನ್ ನಮೊ ಭಾರತೀಯೆರ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆ ವಿರುದ್ಧ ನಡಪಾಯಿನ ಸುರುತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ ಪಂಡ್ದ್ ಚರಿತ್ರೆಡ್ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಉಂದೆರ್ದ್ ೨೦ ವರ್ಸೊಲೆರ್ದ್ ದುಂಬೇ, ಪಿರಾಕ್‌‍ಡೇ ಕೊಡಗ್‌ದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾದ್ ಇತ್ತ್‌ನ ಸುಳ್ಯದ ಕೈತಲ್‌ದ ಕುಗ್ರಾಮ ಆದ್ ಇತ್ತ್‌ನ ಉಬರಡ್ಕ ಮಿತ್ತೂರು ಗ್ರಾಮೊಡು ಸುರು ಆದ್ ಪೂರ ಮಿತ್ತ್‌ದ ಬೊಕ್ಕ ತಿರ್ತ್‌ದ ಕೊಡಗು ಅಂಚನೆ ಪೂರ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡೊಗು ಪಸರ್ದ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆಗ್ ಎದುರಾದ್ ರೈತಾಪಿ ಸಮೂಹ ನಡಪಾಯಿನ ಹೋರಾಟನೆ ಇತ್ತೆ ಅಮರ ಸುಳ್ಯ ದಂಗೆ ಪಂಡ್ದ್ ದಾಖಲಾತ್ತ್ಂಡ್.[೧]
1834ದ ಪೊರ್ತುಗ್ ಕೊಡಗುಡ್ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತಿನ ಚಿಕ್ಕ ವೀರರಾಜೇಂದ್ರನ್ ಪಟ್ಟೊಡ್ದ್ ತಿರ್ತ್ ಜಪ್ಪಾದ್, ಅಲ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯೊನ್ ಅಕಲೆನ ಕ್ಯೆವಶ ಮಲ್ತೊಂಡೆರ್. ಅತ್ತಾಂದೆ ಪಂಜ ಸೀಮೆಗ್ ಸೇರ್ದಿನ ಪುತ್ತೂರು, ಸುಳ್ಯ ನ್ ಕೊಡಗುಡ್ದ್ ದೆತ್ತ್ ದ್ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಗ್ ಸೇರಾಯೆರ್. ಕೊಡಗುದೊಟ್ಟುಗ್ ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧ ಇತ್ತಿನ ಪ್ರದೇಶನ್ ಜಾಸ್ತಿ ಮಲ್ದಿನ ಅತ್ತಾಂದೆ, ಜಾಸ್ತಿ ಕಂದಾಯ ಪಾಡ್ದಿನ ಜನಕೊಲೆನ್ ಕೋಪೊಗ್ ಲಕ್ಕಾಂಡ್. ಇಚ್ಚಿಂಡ್ದ್ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ಮಂಜೇಶ್ವರ, ಕುಂಬಳೆ, ಹೊಸದುರ್ಗ, ಬಂಟ್ವಾಳ, ಉಡುಪಿ, ಫರಂಗಿಪೇಟೆ, ಮಂಗಳೂರು, ಬ್ರಹ್ಮಾವರ, ಕುಂದಾಪುರ ಈ ಭಾಗೊಲೆನ್ ಸೌತ್ ಕೆನರಾ ಪಂಡ್ದ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಗುರುತಿಸಾಯೆರ್. ಟಿಪ್ಪು ತೀರಿ ಬೊಕ್ಕ ಈ ಭಾಗೊಡ್ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸಾಯಿನ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಸುಳ್ಯ, ಕೊಡಗುನ್ ಲಾ ಆಕ್ರಮಿಸಾಯೆರ್.[೨][೩]
ಹೋರಾಟೊಗು ಕಾರಣೊಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಉಂದೆತ್ತ ಒಟ್ಟುಗು ರಾಜಗ್ ವಸ್ತುಲೆನ ರೂಪೊಡು ಕಂದಾಯ ಕೊರ್ಪಿನ ಕ್ರಮ ಇತ್ತಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಬೊಕ್ಕ ಕೊಡಗುಡ್ ಕಾಸ್ ದಅ ರೂಪೊಡು ಕಂದಾಯ ಕೊರ್ಪಿಲೆಕ್ಕ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಮಲ್ತಿನ ಜನೊಕುಲೆಗ್ ಭಾರೀ ಭಂಙ ಆಂಡ್. ನಮನ್ ವಿದೇಶಿಯೆರ್ ಆಳೊಂದುಲ್ಲೆರ್, ನಮ ಕಷ್ಟೊ ಡ್ ಸಂಪಾದನೆ ಮಲ್ದಿನೆನ್ ಕಂದಾಒದ ನೆಪೊಟ್ ಕಾಸ್ ದ ರೂಪೊಡ್ ನಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತ್ ನ್ ಹೀರೊಂದುಲ್ಲೆರ್ ಪಂಡ್ ದ್ ಜನೊಕುಲೆಗ್ ಮನದಟ್ಟಾಂಡ್. ಬುಲೆ ಕೊಯ್ಲಿಗ್ ಬತ್ತಿ ಸಾತ್ ಗೆ ಅವೆನ್ ಕಮ್ಮಿ ಕ್ರಯೊಕ್ ದಲ್ಲಾಲಿಲೆಗ್ ಮಾರ್ದ್, ಆ ಕಾಸ್ ನ್ ಕಂದಾಯ ರೂಪೊಡ್ ಕಟ್ಟೊಂದಿತ್ತಿನ ಜನೊಕುಲೆಗ್ ಒಂಜಿ ಕಡೆಟ್ ಬಡವು, ನನೊಂಜಿ ಕಡೆಟ್ ಬ್ರಟಿಷೆರ್ ನ ಬಗ್ಗೆ ಕೋಪ, ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆ ಲಕ್ಕರೆ ಪ್ರೇರಣೆ ಆಂಡ್.[೪]
ಅಮರ ಸುಳ್ಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರೆರ್
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ- ಜಂಗಮ ಕಲ್ಯಾಣಸ್ವಾಮಿ
- ಸ್ವಾಮಿ ಅಪರಂಪಾರ
- ಕರಿ ಬಸವಯ್ಯ
- ಗುಡ್ಡೆಮನೆ ಅಪ್ಪಯ್ಯ, ಕೊಡಗು (ಗುಡ್ಡೇರ ಅಪ್ಪಯ್ಯ ಗೌಡ )
- ಕೆದಂಬಾಡಿ ರಾಮ ಗೌಡ
- ಕುಜುಗೋಡು ಮಲ್ಲಪ್ಪ
- ಕುಡೆಕಲ್ಲು ಅಪ್ಪಯ್ಯ
- ಕುಡೆಕಲ್ಲು ಪುಟ್ಟ ಗೌಡ
- ಕುಕ್ಕನೂರು ಚೆನ್ನಯ್ಯ
- ಸಿರ್ಕಜೆ ಮಲ್ಲಯ್ಯ
- ಚೆಟ್ಟಿ ಕುಡಿಯ, ಕೊಡಗು
- ಕುರ್ತ ಕುಡಿಯ, ಕೊಡಗು
- ಪೆರಾಜೆ ಕೃಷ್ಣಯ್ಯ
- ಬೀರಣ್ಣ ಬಂಟ
- ಕುಂಚಡ್ಕ ರಾಮ ಗೌಡ
- ಹುಲಿಕಡಿದ ನಂಜಯ್ಯ
- ಲಕ್ಷ್ಮಪ್ಪ ಬಂಗಾರಸ
- ಕರಣಿಕ ಸುಬ್ಬಯ್ಯ
- ಊಕಣ್ಣ ಬಂಟ
- ಪಾಟೀಲ್ ಶಂಕರನಾರಾಯಣ
- ಮಾನೆಗಾರ ನಾರಣಪ್ಪ
- ಅಮೀನ್ ವೆಂಕಟ
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ- ↑ "1834-37 ರ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ವಿಶಾಲ ಕೊಡಗಿನ ಅಮರ ಸುಳ್ಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಮರ | News13". 30 October 2020.
- ↑ Karnataka, Headline. "ಬಾವುಟಗುಡ್ಡೆಡ್ 13 ದಿನ ರಾರಾಜಿಸಾಂಡ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಾವುಟ ! ಸುಳ್ಯದ ರೈತೆರೆನ ಸೇಡ್ ದ ಕಿಚ್ಚಿಗ್ ಪೋಡಿದ್ ಬಲ್ದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್!". Headline Karanataka (in English).
{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ Gaṇapati Rāv Aigaḷ, Em.̣. Dakṣiṇa Kannaḍa Jilleya prācīna itihāsa. Uḍupi: Rāṣṭrakavi Gōvinda Pai Saṃśōdhana Kēndra. ISBN 81-86668-47-0..
{{cite book}}: Check|isbn=value: invalid character (help) - ↑ Bhat, N. Shyam. South Kanara, 1799–1860 : a study in colonial administration and regional response (1st ed.). New Delhi, India: Mittal Publications. ISBN 978-81-7099-586-9..
{{cite book}}: Check|isbn=value: invalid character (help)
