ಉಡುಪಿ

ಉಡುಪಿ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಒಂಜಿ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನ ಪೇಂಟೆ. ಉಂದು ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಕೇಂದ್ರೊಲಾ ಆದುಂಡು. ತುಳುಟ್ ನೆಕ್ಕ್ ಒಡಿಪು ಅಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಉಡುಪಿದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೧,೨೫,೩೦೬

ಉಡುಪಿ ಉಡುಪಿ ಒಡಿಪು

ಪುದರ್‌ದ ಹಿನ್ನೆಲೆ

ಇತ್ತೆ ಉಡುಪಿಂದ್ ಪನ್ಪುನ ಜಾಗೆದ ಮೂಲ ಪುದಾರ್ 'ಒಡಿಪು' ಆದುಂಡು. ಗುಡ್ಡೆದ ರಡ್ಡ್ ಮೈಕ್ಕುಲು ಒಟ್ಟು ಸೇರ್ದ್ ಇಳಿಜಾರ್ ಆದುಪ್ಪುನ, ನೀರ್-ಒಸರ್ ಒಂಜಿ ಮೈಕ್ಕ್ ಒಡಿದ್ ಬರ್ಪುನ ಜಾಗೆಗ್ (ಒಡಿಪ್ಪುನ) ಒಡಿಪು ಪನ್ಪುನ ಪುದರಾಂಡ್. ಒಡಿಪು ಕಾಲಾಂತರೊಡು ಒಡಿಪ್ಪು ಆದ್ ಬೊಕ್ಕ ಕನ್ನಡೊಡು ಉಡುಪಿ ಆಂಡ್. ಇನಿಕ್ಕ್ ಲಾ ತುಳುಟ್ಟ್ ಒಡಿಪುಂದೇ ಪನೊಂದುಲ್ಲೇರ್.

ಇತಿಹಾಸೋ

ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ

ಒಡಿಪುದ ಮೂಲದೇವೆರ್ ಚಂದ್ರಮೌಳೇಶ್ವರ. ೧೨ನೇ ಶತಮಾನೊಡು ಒಡಿಪುದ ಮಠಾಧೀಶೆರಾದಿತ್ತಿನ ಶ್ರೀ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯೆರ್ ತನ್ನ ದ್ವಾರಕೆದ ಪ್ರವಾಸ ಮುಗಿತ್ತ್ ದ್ ಬನ್ನಗ ಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರೆನ ವಿಗ್ರಹ ಕನತ್ತ್ ದ್ ಉಡುಪಿಡ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಅಂಚ ಉಡುಪಿಡ್ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರ್ ಆರಾಧನೆಗ್ ಸಂದಿಯೆರ್. ಶ್ರೀ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯೆರ್ ದ್ವೈತ ಮಟತ ಸ್ಥಾಪೆಕೆರ್ ಲಾ ಅಂದ್. ಆತ್ಮ ಬೇತೆ, ಪರಮಾತ್ಮ ಬೇತೆ ಇನ್ಪಿ ದ್ವೈತೊನು (ರಡ್ಡ್ ಲಾ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಇನ್ಪಿ ವಿಚಾರೊನು) ಪಂಡಿನೆಡ್ದಾವರ (ಅದ್ವೈತೊಗು ವಿರುದ್ಧವಾದ್) ಆರೆನವು ದ್ವೈತ ಮತ ಇನ್ಪಿ ಪುದಾರ್ಡ್ ಚಾಲ್ತಿಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್. ಉಡುಪಿಡ್ ಆರಾಧನೆ ಆವೊಂದುಪ್ಪುನವು ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರೆಗಾಂಡಲಾ ಚಂದ್ರಮೌಳೇಶ್ವರ ಇನಿಕ್ಕ್ ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ದೇವೆರ್. ಉಡುಪಿಗ್ ಪೋದು ಬರ್ಪಿನಕುಲು ಚಂದ್ರಮೌಳೇಶ್ವರನ್ ದರ್ಶನ ಮಲ್ತಿಜ್ಜಿಡ ಅಕುಲೆನ ದರ್ಶನ ಅಪೂರ್ಣ ಇನ್ಪಿ ನಂಬೊಲಿಗೆ ಇನಿಕ್ಕ್ ಲಾ ಉಂಡು. ಉಡುಪಿಗ್ ಮುಟ್ಟ ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಊರುದ ಪುದರ್ 'ಶಿವಳ್ಳಿ'. ಈ ಊರುದ ಪುದರ್ ಡ್ ಬ್ರಾಣೆರೆನ ಒಂಜಿ ಉಪಜಾತಿ ಉಂಡು. ಶಿವ+ಹಳ್ಳಿ=ಶಿವಳ್ಳಿ ಆಂಡ್. ಶಿವಳ್ಳಿ ಬ್ರಾಣೆರ್ ಶಿವನ ಭಕ್ತೆರ್, ಶಿವನ ಆರಾಧಕೆರ್ ಪಂಡ್ದ್ ಉಂದೆತ್ತ ಅರ್ಥೊ.

ಪರ್ಯಾಯ

ಒಡಿಪುದ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಉಡುಪಿಡ್ ರಡ್ಡ್ ವರ್ಸೊಗೊರ 'ಪರ್ಯಾಯ' ಇನ್ಪಿ ಮಲ್ಲ ಪರ್ಬ ನಡಪುಂಡು. ಪರ್ಯಾಯ ಪಂಡ ಒರಿಯಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ನನೊರಿ, ಆಯಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ನನೊರಿ ಪಂಡ್ ದ್ ಅರ್ಥೊ. ಉಡುಪಿಡ್ ಎಡ್ಮ (೮) ಮಠೊಕ್ಕುಲು ಉಲ್ಲ. ಪ್ರತಿಯೊಂಜಿ ಮಠೊಲಾ ತಲಾ ರಡ್ಡ್ ವರ್ಸೊ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರೆನ ಪೂಜೆ ಮಲ್ತೊಂದು ಬರೋಡೂಂದು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯೆರ್ ಶಾಸನ ಮಲ್ತ್ ದೀಪೆರ್. ಅಂಚಾದ್ ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಡ್- ಒಂಜೊಂಜಿ ಮಠೊಕ್ಕುಲಾ ರಡ್ಡ್ ರಡ್ಡ್ ವರ್ಸೊ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರೆನ ಪೂಜೆ ಬೊಕ್ಕ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ದೇವಸ್ಥಾನೊದ ಆಡಳಿತ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಒಂಜೊಂಜಿ ಮಠೊಟ್ಟುಲಾ ಇರ್ವೆರ್ ಸ್ವಾಮೀಜಿನಕುಲು ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಪೆರಿಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಲ್ತೊಂದು, ಪಿದಾಯಿ ಪೋವೊಡಾಯಿನಾಡೆಗ್ ಪೋವೊಂದು, ಆಡಳಿತೊದ ಒಟ್ಟು ಮೇಲುಸ್ತುವಾರಿ ತೂವೊಂದು ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಎಲ್ಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ದಿನೊತ್ತ ಮೂಜಿ ಪೊರ್ತುಲಾ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರೆನ ಪೂಜೆ ಮಲ್ತೊಂದು ಒಡಿಪುಡೇ ಉಪ್ಪೊಡಾಪುಂಡು. ಎಲ್ಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಪುರುಸೊತ್ತುದ ಕೊರತೆಡ್ದಾವರ ಪಿದಾಯಿ ಪೋಯರ ಆಪುಜ್ಜಿ. ಮುಟ್ಟ ಒಡೆಗಾಂಡಲಾ ಪೋಂಡ ಪೂಜೆದ ಪೊರ್ತುಗು ಕೊರತೆ ಆವಂದಿಲೆಕ್ಕ ಬರೊಡಾಪುಂಡು. ಅಂಚಾದ್ ಪರ್ಯಾಯದ ರಡ್ಡ್ ವರ್ಸೊ ಪರ್ಯಾಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಪಿದಾಯಿ ಪೋಯರ ಇಜ್ಜಿ ಪನ್ಪಿನ ಪಾತೆರ ಬೈದ್ಂಡ್.

ವಿಶೇಷತೆ

ಕಾಲಾಂತರೊಡು ಉಡುಪಿ ಒಂಜಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪೇಂಟೆ ಆದ್ ಬುಲೆದ್ ಬೈದ್ಂಡ್. ಇಂಚಿಪೊಗು ಪ್ರವಾಸಿ ಜಾಗೆ ಆದ್ ಲಾ ಬುಲೆವೊಂದುಂಡು. ಮುಟ್ಟೊಡೇ ಮಲ್ಪೆ ಇನ್ಪಿ ಬಂದರ್, ಸಮುದ್ರದ ಕರೆಟ್ಟ್ ವಡಭಾಂಡೇಶ್ವರ ಇನ್ಪಿ ಶಿವ ದೇವಸ್ಥಾನೊ, ಕಡಲ್ ದ ಉಲಾಯಿ ಒಂತೆ ದೂರೊಡು 'ನಾರೀಕೇಳ ದ್ವೀಪ' ಉಂಡು. ಈ ದ್ವೀಪೊನು ಸೈಂಟ್ ಮೇರಿ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಅಂದ್ ಲಾ ಇಂಚಿಪೊಗು ಪನಿಯರ ಸುರುಮಲ್ತ್ ದೆರ್. ಮಲ್ಪೆಡ್ದ್ ಈ ದ್ವೀಪೊಗ್ ಪೋಯರ ಓಡದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಉಂಡು. ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯೆರ್ ಪುಟ್ಟಿನ ಪಾಜಕ ಇನ್ಪಿ ಊರುಲಾ ಒಡಿಪುಗು ಮುಟ್ಟೊನೇ ಉಂಡು. ಉಡುಪಿಡ್ ದ್ ರಡ್ಡ್ ಮೈಲ್ ದೂರೊಡು 'ಮಣಿಪಾಲ' ಇನ್ಪಿ ಪೇಂಟೆ ಉಂಡು. ಮುಲ್ಪಾಡ್ ದ್ 'ಉದಯವಾಣಿ' ಇನ್ಪಿ ಕನ್ನಡ ಪೇಪರ್ ಶುರುವಾದ್ ಎಡ್ಡೆ ಜನಮನ್ನಣೆ ಪಡೆತ್ಂಡ್. ಮಣಿಪಾಲೊಡು ದುಂಬು ಒಂಜಿ ಓಡ್ ದ (ಹಂಚು) ಕಾರ್ಖಾನೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಮಣಿಪಾಲೊಡ್ದ್ 'ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್' ಶುರುವಾದ್ ಇತ್ತೆಲಾ ಭಾರೀ ಜನಪ್ರಿಯತೆಡ್ ನಡತೊಂದುಂಡು. ಮಣ್ಣ್ ದ ಪಳ್ಳ (ಪಾದೆದ ಮಿತ್ತ್ ಮಣ್ಣ್ ಇತ್ತಿನ ಒಂಜಿ ಪಳ್ಳ)ಉಪ್ಪುನೆಡ್ದಾವರ 'ಮಣಿಪಾಲ' ಪಂಡ್ ದ್ ಪುದರಾಂಡ್. ಮಣಿಪಾಲ ಶಿಕ್ಷಣೊಗು ಎಡ್ಡೆ ಪುದರ್ ಗೆತೊಂದ್ಂಡ್. ಪಾರಂಪರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣೊದ ಒಟ್ಟುಗು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣೊ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣೊಗ್ ಲಾ ಮಣಿಪಾಲ ಪುದರ್ ಗೆತೊಂದ್ಂಡ್. ಉಡುಪಿಗ್ ಮುಟ್ಟ ಧರ್ಮಸ್ಥಳೊದಕುಲೆನ ಒಂಜಿ ಆಯುರ್ವೇದ ಕಾಲೇಜ್ ಉಂಡು. ಒಂತೆ ದೂರೊಡು ಪರ್ಕಳ ಇನ್ಪಿ ಜಾಗೆಡ್ ಧರ್ಮಸ್ಥಳೊದ ಪ್ರಕೃತಿ ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಉಂಡು. ಉಡುಪಿಗ್ ಮುಟ್ಟ ಉಪ್ಪುನ ನನೊಂಜಿ ಎತ್ತರೊದ ಬೆಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಕುಂಜಾರುಗಿರಿ. ಉಂದು ಪಾಜಕಗ್ ಮುಟ್ಟ ಉಂಡು. ಕುಂಜಾರುಗಿರಿಲಾ ಒಂಜಿ ಪ್ರವಾಸೀಕೇಂದ್ರವಾದ್ ಬುಲೆಯೊಂದುಂಡು.

ಮಟ್ಟು ಗುಳ್ಳ

ಉಡುಪಿಗ್ ಮುಟ್ಟ ಕಟಪಾಡಿದ ಕೈತಲ್ಲ್ 'ಮಟ್ಟು' ಪನ್ಪಿನ ಒಂಜಿ ಊರು ಉಂಡು. ಉಂದು ಕಡಲ್‌ದ ಕರೆ. ಮುಲ್ಪ ಬುಲೆಪ್ಪಾವುನ 'ಗುಳ್ಳ' ಪನ್ಪಿನ ಬದನೆ ಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾದುಂಡು. ಒಡ್ಪಿದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರೆಗ್ ಉಂದೆತ್ತ ಗಸಿ ನೈವೋದ್ಯೊಗು ಅತೀ ಅಗತ್ಯ. ಒಡಿಪ್ಪುಗು ಮುಟ್ಟದ ಶಂಕರಪುರತ್ತ ಮಲ್ಲಿಗೆ ಪೂ ದಿಂಜ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆತ್ಂ‌ಡ್. ಇತ್ತೆ ಮಲ್ಲಿಗೆ ಕೃಷಿ ಒಂಜಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬುಲೆಯಾದ್ ಪುದರ್ ಪಡೆತ್ತ್ಂ‌ಡ್.

ಉಡುಪಿಡುಪ್ಪು ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರೊಲು

1. ಕ್ರಿಶ್ಚ್ಯನ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್
2. ಎಮ್.ಜಿ.ಎಮ್.ಕಾಲೇಜ್
3. ಪಿ.ಪಿ.ಸಿ. ಕಾಲೆಜ್