ಕುರುಖ್ ಬಾಸೆ
ಕುರುಖ್ /ˈkʊrʊx'/; ದೇವನಾಗರಿ : कुंड़ुख़), ಕುರುಕ್ಸ್, ಓರಾನ್ ಅತ್ತಂಡ ಉರಾನ್ವ್, [೫] ಭಾರತೊದ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಕುರುಖ್ (ಒರಾನ್) ಬುಕ್ಕೊ ಕಿಸಾನ್ ಜನೊ ಪಾತೆರುನ ದ್ರಾವಿಡ ಬಾಸೆ. ಇಂದೆನ್ ಭಾರತೊದ ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಒಡಿಶಾ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಅಸ್ಸಾಂ, ಬಿಹಾರ ಬುಕ್ಕೊ ತ್ರಿಪುರಾಡ್ ಸುಮಾರ್ ರಡ್ಡ್ ಮಿಲಿಯನ್ ಜನೊ ಪಾರೆರ್‌ಬೆರ್, ಅಂಚನೇ ಬಡೆಕಾಯಿ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಸೊಡು 65,000, ನೇಪಾಳೊಡ್ ಉರಾನ್ವ್ ಪನ್ಪುನ ಉಪಬಾಸೆ 28,600 ಬುಕ್ಕೊ ಭೂತಾನ್‌ಡ್ ಸುಮಾರ್ 5,000 ಜನೊ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್. ಕೆಲವು ಕುರುಖ್ ಬಾಸೆದಕುಲು ಅಂಡಮಾನ್ ಬುಕ್ಕೊ ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪೊಡುಲ್ಲೆರ್. ಉಂದು ಮಾಲ್ತೊ ಬಾಸೆಗ್ ಎಚ್ಚ ಕೈತಲ್ದ ಸಮ್ಮಂದೊ ಆತ್ಂಡ್. ಯುನೆಸ್ಕೋದ ಅಳಿವುದಂಚಿಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಬಾಸೆಲೆ ಪಟ್ಟಿಡ್ ಉಂದು "ದುರ್ಬಲೊ" ಸ್ತಿತಿಡುಂಡುಂದ್ ಗುರ್ತಿಸದೆರ್.[೬] ಕಿಸಾನ್ ಉಪಬಾಸೆ 2011ನೆ ಪೊರ್ತುಗು 206,100 ಪಾತೆರುನಕುಲು ಇತ್ತೆರ್.
| ಕುರುಖ್ | |
|---|---|
| ಕುರುಕ್ಸ್, ಓರಾನ್, ಉರಾನ್ | |
| कुंड़ुख़, কুড়ুখ, କୁଡ଼ୁଖ | |
 ಕುರುಖ್ ಬನ್ನಾ ವರ್ಣಮಾಲೆಡ್ (ಮಿತ್ತ ಬಾಗೊಡು) ಬುಕ್ಕೊ ಟೋಲಾಂಗ್ ಸಿಕಿ ವರ್ಣಮಾಲೆಡ್ (ತಿರ್ತ್) 'ಕುರುಕ್ಸ್' ಅತ್ತಂಡ 'ಕುಂಋಕ್ಸ್' | |
| ಬಳಕೆಡುಪ್ಪುನ ಪ್ರದೇಸೊಲು | ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಬುಕ್ಕೊ ನೇಪಾಳ |
| ಪ್ರದೇಸೊ | ಒಡಿಶಾ, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಅಸ್ಸಾಂ, ಬಿಹಾರ, ತ್ರಿಪುರ[೧] |
| ಜನಾಂಗೊ | |
| ಮೂಲ ಬಾಸಿಗೆರ್ | 2.28 ಮಿಲಿಯ |
ದ್ರಾವಿಡ
| |
| ಉಪಬಾಸೆ | |
| ದೇವನಾಗರಿ ಕುರುಖ್ ಬನ್ನಾ ಟೋಲಾಂಗ್ ಸಿಕಿ | |
| Official status | |
Official language in |  ಭಾರತ
|
| ಬಾಸೆದ ಸಂಕೇತೊಲು | |
| ISO 639-2 | kru |
| ISO 639-3 | kru – inclusive codeIndividual codes: xis – Kisankxl – ನೇಪಾಳಿ ಕುರ್‌ಕ್ಸ್ |
| Glottolog | kuru1301[೨] |
ವರ್ಗೀಕರಣೊ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಕುರುಖ್ ದ್ರಾವಿಡ ಕುಟುಂಬೊ ಬಾಸೆಲೆ ಉತ್ತರ ದ್ರಾವಿಡ ಗುಂಪುಗು ಸೇರ್ದ್ಂಡ್ [೭] ಸೌರಿಯಾ, ಪಹಾರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಕುಮಾರ್‌ಭಾಗ್ ಪಹಾರಿಯಾಗ್ ಕೈತಲ್ದ್ ಸಮ್ಮಂದೊಡುಂಡು. ಇಂದೆನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಾಲ್ತೊ ಪಂಡ್‌ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. [೮]
ಬರವುದ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಕುರುಖ್ ಬಾಸೆನ್ ದೇವನಾಗರಿಡ್ ಬರೆತೆರ್, ಇಂದೆನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಹಿಂದಿ, ಮರಾಠಿ, ನೇಪಾಳಿ ಬುಕ್ಕೊ ಬೇತೆ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಬಾಸೆಲೆನ್ ಬರೆಯರ ಗಳಸುವೆರ್.
1991ಡ್, ಒಡಿಶಾದ ಬಸುದೇವ್ ರಾಮ್ ಖಲ್ಖೋ ಕುರುಖ್ ಬನ್ನಾ ಲಿಪಿನ್ ಬುಡುಗಡೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಒಡಿಶಾದ ಸುಂದರ್‌ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಕುರುಖ್ ಬನ್ನಾ ವರ್ಣಮಾಲೆನ್ ಕುರುಖ್ ಪರ್ಹಾ ಕಲ್ಪವೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಪ್ರಚಾರೊ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಜನನ ಅಯಿನ್ ಬೂಕುಲು, ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಲು ಬುಕ್ಕೊ ಬೇತೆ ಸೊತ್ತುಲೆಡ್ ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ಗಳಸ್‍ಯರ ಲಿಪಿಲೆನ್ ಬುಲೆಪಾವೊಂದುಲ್ಲೆರ್. ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಬಂಗಾಳ, ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಬುಕ್ಕೊ ಅಸ್ಸಾಂ ರಾಜ್ಯೊಲೆಡ್ ಓರಾನ್ ಜನೊ ಈ ವರ್ಣಮಾಲೆನ್ ಗಳಸುವೆರ್. [೯]
1999ಡ್, ನಾರಾಯಣ್ ಓರಾನ್ ಪನ್ಪುನ ವೈದ್ಯೆರ್, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ್ ಕುರುಖ್‌ಗಾದ್ ವರ್ಣಮಾಲೆದ ಟೋಲಾಂಗ್ ಸಿಕಿ ಲಿಪಿನ್ ನಾಡ್ದ್ ಪತ್ತಿಯೆರ್. ಟೋಲಾಂಗ್ ಸಿಕಿ ಲಿಪಿಡ್ ಮಸ್ತ್ ಬೂಕುಲು ಬುಕ್ಕೊ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆನ್ ಪ್ರಕಟಿಸದೆರ್ ಅತ್ತಂದೆ ಉಂದು 2007ಡ್ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಡ್ದ್ ಅದಿಕೃತ ಮನ್ನಣೆನ್ ಪಡೆವೊಂಡ್. ಕುರುಖ್ ಲಿಟರರಿ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಕುರುಖ್ ಸಾಹಿತ್ಯೊಗಾದ್ ಟೋಲಾಂಗ್ ಸಿಕಿ ಲಿಪಿನ್ ಪರಡುನೆಡ್ ಮುಕ್ಯೊ ಪಾತ್ರೊ ವಹಿಸದ್ಂಡ್. [೧೦] [೧೧]
ಮಾದರಿ ನುಡಿಗಟ್ಟ್‌ಲು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
| ಕುರ್‌ಕ್ ನುಡಿಗಟ್ಟ್‌ಲು | ಇಂಗ್ಲಿಸ್ ಅನುವಾದೊ | ಕನ್ನಡೊ ಅನುವಾದೊ |
|---|---|---|
| Nighai endra naame? | ನಿನ್ನ ಹೆಸರೇನು? | ನಿನ್ನ ಪುದರೆಂಚ |
| Neen ekase ra'din? | ನೀವು ಹೇಗಿದ್ದೀರಿ? (ಹುಡುಗಿ) | ಈರ್ ಎಂಚ ಉಲ್ಲರ್? (ಪೊಣ್ಣು) |
| Neen ekase ra'dai? | ನೀವು ಹೇಗಿದ್ದೀರಿ? (ಹುಡುಗ) | ಈರ್ ಎಂಚ ಉಲ್ಲರ್? (ಆನ್) |
| Een korem ra'dan. | ನಾನು ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದೇನೆ. | ಯಾನ್ ಉಸಾರ್ಉಲ್ಲೆ. |
| Neen ekshan kalalagdin? | ನೀವು ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೀರಾ? (ಹುಡುಗಿ) | ಈರ್ ಓಡೆಗ್ ಪೋವೊಂದುಲ್ಲರ್? (ಪೊಣ್ಣೂ) |
| Neen ekshan kalalagday? | ನೀವು ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೀರಾ? (ಹುಡುಗ) | ಈರ್ ಓಡೆಗ್ ಪೋವೊಂದುಲ್ಲರ್? (ಆನ್) |
| Endra manja? | ಏನಾಯಿತು? | ಎಂಚಿನಾಂಡ್? |
| Ha'an | ಹೌದು | ಅಂದ್ |
| Malla | ಸರಿ | ಸರಿ |
| Een Mokha Lagdan. | ನಾನು ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. | ಯಾನ್ ತಿಂದೊಂದುಲ್ಲೆ. |
| Neen mokha. | ನೀನು ತಿನ್ನು. | ಈ ತಿನ್ಲ. |
| Neen ona. | ನೀನು ಕುಡಿ | ಈ ಪರ್ಲ |
| Aar mokha lagnar. | ಅವರು ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. | ಆರ್ ಒನಸ್ ಮಲ್ತೊಂದುಲ್ಲೆರ್. |
ಬೌಗೋಳಿಕ ವಿಸ್ತರಣೆ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಕುರುಖ್ ಬಾಸೆನ್ ಎಚ್ಚಾದ್ ರಾಯ್‌ಗಢ್, ಸುರ್ಗುಜಾ, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಡೊದ ಜಶ್‌ಪುರ್, ಗುಮ್ಲಾ, ರಾಂಚಿ, ಲೋಹರ್ದಗಾ, ಲತೇಹರ್, ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ಸಿಮ್ಡೆಗಾ, ಝಾರ್ಸುಗುಡ, ಸುಂದರ್‌ಗಢ ಬುಕ್ಕೊ ಒಡಿಶಾದ ಸಂಬಲ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್.
ಅತ್ತಂದೆ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಅಸ್ಸಾಂ ಬುಕ್ಕೊ ತ್ರಿಪುರಾ ರಾಜ್ಯೊಲೆ ಜಲ್ಪೈಗುರಿ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಎಚ್ಚಾದ್ ಚಯ ತೋಟೊದ ಬೇಲೆದಕುಲು ಕುರುಖ್ ಬಾಸೆ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್.[೧]
ಪರ್ಯಾಯ ಪುದರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಉಪಬಾಸೆ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
ಕುರುಖ್‌ಗೆ ಉರಾನ್, ಕುರುಕ್ಸ್, ಕುನ್ರುಖ್, ಕುನ್ನಾ, ಉರಾಂಗ್, ಮೊರ್ವಾ ಬುಕ್ಕೊ ಬಿರ್ಹೋರ್ ಇಂಚಿತ್ತಿ ಪರ್ಯಾಯೊ ಪುದರುಲುಂಡು. ರಡ್ಡ್ ಉಪಬಾಸೆ, ಓರಾನ್ ಬುಕ್ಕೊ ಕಿಸಾನ್, ಅಯಿತ ನಡುಟು 73% ಗ್ರೇತೊನುವೆರ್. ಒರಾನ್ ಆಂಡ ಕಿಸಾನ್ ಬಾಸೆನ್ ಇತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸವುಂಡು. ಕಿಸಾನ್ ಇತ್ತೆ ಅಳಿವುದಂಚ ಉಂಡು, 1991ಡ್ದ್ 2001 ಮುಟ್ಟ್ 12.3% ದಾತ್ ಜಗ್ಗ್‌ದ್ಂಡ್ .[೧೨]
ದಿಂಜದ ಓದುಗು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
- ಆಂಡ್ರೊನೊವ್, MS "ಕುರುಕ್ಸ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಂಶಗಳು". ಇನ್: ಆಂಥ್ರೋಪೋಸ್ 69, ಸಂ. 1/2 (1974): 250–53. http://www.jstor.org/stable/40458519 .
- ಕೊಬಯಾಶಿ, ಮಸಾಟೊ. ಮಾರ್ಟಿನ್ ಫೈಫರ್ ಅವರಿಂದ "ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ ಪ್ರೋಟೋ-ದ್ರಾವಿಡಿಯನ್ ವೀಕ್ಷಣೆಯ ವಿಮರ್ಶೆ ". ಇನ್: ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಓರಿಯೆಂಟಲ್ ಸೊಸೈಟಿ 140, ಸಂ. 2 (2020): 467–81.
- ಪೆರುಮಾಳ್ಸಾಮಿ, ಪಿ. (2002) "ಕಿಸಾನ್" ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್ ಸರ್ವೆ:
- ಒರಿಸ್ಸಾ ಸಂಪುಟ, ನವದೆಹಲಿ: ಆಫೀಸ್ ಆಫ್ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್ ಜನರಲ್, ಪುಟಗಳು: 497-515.
- https://censusindia.gov.in/census.website/data/LSI
ಪಿದಯಿದ ಕೊಂಡಿಲು ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
- Ferdinand Hahn (1903). Kuruḵh̲ (Orā̃ō)-English dictionary. Bengal Secretariat Press. pp. 126–. Retrieved 25 August 2012.
- Ferdinand Hahn (1900). Kuruḵẖ grammar. Bengal Secretariat Press. Retrieved 26 August 2012.
- Kuruk̲h̲ folk-lore: in the original. The Bengal Secretariat Book Depot. 1905. Retrieved 25 August 2012.
ಉಲ್ಲೇಕೊ ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ
- ↑ ೧.೦ ೧.೧ ೧.೨ "Kurux". Ethnologue (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2018-07-11.
- ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "ಕುರುಕ್ಸ್". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ↑ "Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues - 2011". www.censusindia.gov.in. Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 2018-07-07.
- ↑ "Kurux, Nepali". Ethnologue (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2018-07-11.
- ↑ "Glottolog 4.5 - Nepali Kurux".
- ↑ Evans, Lisa. "Endangered Languages: The Full List". The Guardian.
- ↑ Stassen, Leon (1997). Intransitive Predication. Oxford Studies in Typology and Linguistic Theory. Oxford University Press. p. 220. ISBN 978-0199258932.
- ↑ PS Subrahmanyam, "Kurukh", in ELL2.
- ↑ Mandal, Biswajit. "Kurukh Banna". Omniglot.
- ↑ Ager, Simon. "Tolong Siki alphabet and the Kurukh language". Omniglot. Retrieved 19 December 2019.
- ↑ Pandey, Anshuman (8 April 2010). "Preliminary Proposal to Encode the Tolong Siki Script in the UCS" (PDF). Retrieved 19 December 2019.
- ↑ ORGI. "Census of India: Growth of Non-Scheduled Languages-1971, 1981, 1991 and 2001". www.censusindia.gov.in. Retrieved 2017-10-15.