ಗುರುಪುರ ಸುದೆ
ಗುರುಪುರ ಸುದೆ ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಒಂಜಿ ಮಲ್ಲ ಸುದೆ. ಇಂದೆಕ್ ಪಾಲ್ಗುಣಿ ಸುದೆ ಇಂದ್‍ಲಾ ಪನ್ಪೆರ್.[೧]
ಪರಿಚಯ-ವ್ಯಾಪ್ತಿ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಫಾಲ್ಗುಣಿ ತುದೆ ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುನ ಗುರುಪುರ ತುದೆ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ಒಂಜಿ ಪ್ರಮುಖ ತುದೆ. ಉಂದು ಪಡ್ಡಯಿ ಗಟ್ಟೊಡು ಪುಟ್ಟುದು ಪಡ್ಡಯಿ ಪರತ್‍ದ್ ಕುಡ್ಲಡ್ ಅರಬಿ ಕಡಲ್ಗ್ ಸೇರುಂಡು. ಉಂದು ಕುಡ್ಡಡ್ದ್ ಮೂಡಬಿದ್ರೆ ಪೋಪಿ ಸಾದಿಡ್ ವಾಮಂಜೂರು ದಾಂಟಿ ಬೊಕ್ಕ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಗುರುಪುರ ಪೇಂಟೆಡ್ ಉಪ್ಪುನೆಡ್ದ್ ನೆಕ್ಕ್ ಗುರುಪುರ ಸುದೆ ಪಂಡ್ದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಅಂಚನೆ ಕುಡಲದ ಕೂಳೂರುಡ್ದು ಪಣಂಬೂರುಗು ಪೋನಾಗ ಕೂಳೂರು ಸಂಕದವುಲು ತಿಕ್ಕುನ ಸುದೆಲಾ ಉಂದೆ ಗುರುಪುರ ಅತ್ತಾಂಡ ಪಾಲ್ಗುಣಿ ಸುದೆ. ಅಂಚಾದ್ ಉಂದೆಕ್ ಕೂಳೂರು ತುದೆ ಇನ್ಪಿನ ಪುದರುಲಾ ಉಂಡು. ಅಂಚನೆ, ಬೊಂದೆಲುಡ್ದು ಪಡುಶೆಡ್ಡೆ -ಮಂಜಲಪಾದೆ- ಶಿವನಗರ-ಮೂಡುಶೆಡ್ಡೆ ರಸ್ತೆಡ್ ಪೋನಾಗ ಬಡಕಾಯಿ ದಿಕ್ಕ್'ಡ್ ತಿಕ್ಕುನ ತುದೆಲಾ ಉಂದೇ ಗುರುಪುರ ಸುದೆ. ಮೂಡಬಿದ್ರೆ (ಬೆದ್ರ)ದ ಕೈತಲ್ ಪುಚ್ಚಮೊಗರು ಇನ್ಪಿನಲ್ಪ ಈ ತುದೆ ಪರತೊಂದು ಬನ್ನಗ ಅಯಿಕ್ ಪುಚ್ಚಮುಗೆರ್ ತುದೆ ಇಂದ್ ಪಣ್ಪೆರ್.
ಪಿರಾಕ್ ದ ಕಾಲೊಡು ಕುಡ್ಲ ಪೇಂಟೆದ ತೆನ್ಕಾಯಿ ಗಡಿಯಾದ್ ಬೊಕ್ಕ ಗುರುಪುರ ಸುದೆ ಕುಡ್ಲ ಪೇಂಟೆದ ಉತ್ತರ ಗಡಿಯಾದ್ ಪರತೊಂದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಇಂಚೊಗು ಕುಡಲ(ಮಂಗಳೂರು)ದ ಪೇಂಟೆ ವಿಸ್ತರಣೆ ಆವೊಂದು ಗುರುಪುರ-ನೇತ್ರಾವತಿ ತುದೆಕುಲೆನ ಗಡಿ ದಾಂಟ್'ದ್ ಬುಲೆದುಂಡು.
ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಪರ್ವತೊಡು (ಪಡ್ಡಾಯಿ ಗಟ್ಟೊಲು) ಉಗಮವಾದ್ ಪಡ್ಡಾಯಿ ದಿಕ್ಕುಗು ಪರಪುನ ತುದೆಕುಲೆನ್ ಪಶ್ಚಿಮ ವಾಹಿನಿಲು ಇಂದ್ ಪಣ್ಪೆರ್. ಪಶ್ಚಿಮ ವಾಹಿನಿ ಆದುಪ್ಪುನ ಗುರುಪುರ (ಪಾಲ್ಗುಣಿ) ತುದೆ ಪಡ್ಡಾಯಿ ದಿಕ್ಕುಗು ಪರತೊಂದು ಕೂಳೂರು - ಪಣಂಬೂರುದ ನಡುಟು ಪರತೊಂದು ಬನ್ನಗ ತಣ್ಣೀರು ಬಾವಿ ಇನ್ಪಿನ ಕಡಲಕರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಕಡಲಕರೆ ಬಜೀ ನೂದು ಮೀಟರ್'ದಾತ್ ಕೈತಲ್ಡ್ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ, ಈ ತುದೆ ಅವುಲು ಕಡಲ್'ಗ್ ಸೇರಂದೆ ಒರಾನೆ ಲಂಬ ಕೋನೊಡು ತಿರ್ಗ್'ದ್, ತೆಂಕಾಯಿ ದಿಕ್ಕುಗು ಪರಪುನ ಒಂಜಿ ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಶೇಷ ಮೂಲುಂಡು. ಅಂಚ ತೆಂಕಾಯಿ ತಿರ್ಗಿನ ತುದೆ ಸುಮಾರ್ ಐನ್ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರ ಕಡಲಬರಿಟ್ ಕಿನಾರೆಗ್ ಸಮಾಂತರವಾದ್ ತೆಂಕಾಯಿ ಪರತೊಂದು ಬೆಂಗರೆ- ಉಳ್ಳಾಲ ಕೋಟೆಪುರದ ನಡುಟು ಉಪ್ಪುನ ನೇತ್ರಾವತಿ ತುದೆತ ಅಳಿವೆಗ್ ಪೋದ್ ಸೇರುಂಡು. ಈ ಅಳಿವೆಡ್ ಗುರುಪುರ-ನೇತ್ರಾವತಿ ತುದೆಕುಲು ಒಟ್ಟಾದ್ ಅರಬಿ ಕಡಲ್'ನ್ ಸೇರುವಾ.
ದುಂಬುದ ಗುರುಪುರ ಅಳಿವೆ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಸುಮಾರ್ ನೂದ್ ವರ್ಷೊದ ಪಿರಾವುಡು ಗುರುಪುರ ತುದೆ ಇತ್ತೆದ ಲೆಕ್ಕ ಬೆಂಗರೆ-ಕೋಟೆಪುರತ ನಡುಟು ಕಡಲ್'ಗ್ ಸೇರೊಂದಿತ್ತಿಜಿ. ಅದಗ, ಗುರುಪುರ ತುದೆ ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟಣದ ಕೈತಲ್ ಕಡಲ್'ಗ್ ಸೇರೊಂದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಪದಿನೊರುಂಬನೆ ಶತಮಾನದ ಕಡೆತ ಭಾಗೊಡು ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಕುಡಲ (ಮಂಗಳೂರು)ಡು ಆಡಳಿತೆ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಅದಗದ ಮಂಗಳೂರು ಮುನಿಸಿಪಾಲಿಟಿಡ್ ದಾಖಲೆ ಆತಿನ ಮಾಹಿತಿದ ಪ್ರಕಾರ, ಇಸವಿ 1887 ಡು ಒಂಜಿ ದಿನ ಗಾಳಿ ಬರ್ಸದ ಗೌಜಿದಾನಿ ಗುರುಪುರ ತುದೆ ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟಣ ಬೆಂಗ್ರೆದಲ್ಪ ಕಡಲ್ ಸೇರೋದಿತ್ತಿನವು, ಒರಾನೆ ತನ್ನ ಪರಪುನ ತಾದಿನ್ ಬದಲ್ ಮಲ್ತೊಂದು ತೆಂಕಾಯಿ ಪರತೊಂದು ನೇತ್ರಾವತಿದ ಅಳಿವೆದಡೆಗ್ ಪೋದ್ ಸೇರೊಂಡು ಇಂದ್ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅಂಚಾದ್, ತುದೆಕುಲು ಪರಪುನ ತಾದಿಲು ಶಾಶ್ವತ ಅತ್ತ್ ; ಕಾಲಾನುಸಾರ, ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಘಟನೆಲೆಗ್ ಅನುಗುಣವಾದ್, ಬದಲಾವರೆ ಸಾಧ್ಯವುಂಡು ಇಂದ್ ಈ ಉದರ್ಮೆಡ್ ನಂಕ್ ತೆರಿಯುಂಡು.
ದುಂಬುದ ಮಂಗಳೂರು ಬಂದರ್
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಕರ್ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆಡ್ ವಿಜಯನಗರದ ಕಾಲೊಡು ಮಂಗಳೂರು ಬಂದರ್ ಪುದರ್ ಪೋದಿತ್ತ್ಂಡ್. ವಿಜಯನಗರ ಕಾಲದ (ಕ್ರಿಸ್ತ ಶಕ: ೧೩-೧೫ ಶತಮಾನ) ಮಂಗಳೂರು ಬಂದರ್ ಉಂದೆ ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟಣ ಬೆಂಗರೆಡ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್ ಇನ್ಪಿನೆಕ್ಕ್ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಆಧಾರೊಲು ಉಂಡು. ರಡ್ಡ್ ಮಹತ್ವದ ಸಾಕ್ಷಿಲು ಇನ್ನಗ:
1.ಸುರುತ ಆಧಾರ ಊರುದ ಪುದರ್. ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟಣ ಇನ್ಪಿನ ಪುದರ್ ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸು ಬೊಕ್ಕ (ಬುಕ್ಕ) ಇನ್ಪಿನರೆನ ಆದುಂಡು.
2. ಆನಿದ ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟಣದ ಮಂಗಳೂರು ಬಂದರ ಪ್ರವೇಶ ಮಲ್ಪರೆ ಬರ್ಪಿನ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ್ ನಾಶ ಮಲ್ಪರೆ ಬೋಡಾಯಿನ ಯುದ್ದೋಪಕರಣ, ಸ್ಪೋಟಕ ಮರ್ದುಲೆನ ಸುರಕ್ಷಿತವಾದ್ ದೀವರೆ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ 1769 ಇಸವಿಡ್ ಕಟಿದಿನ ಸುಲ್ತಾನ್ ಬತ್ತೆರಿ ಉಪ್ಪುನು ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟನದ ಕೈತಲ್'ಡೇ.
ಈ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಸಾಕ್ಷಾಧಾರೊಲೆಡ್ ತೆರಿದ್ ಬರ್ಪಿನ ಇನ್ನಗ ಕ್ರಿಸ್ತ ಶಕ 12 ಶತಮಾನೊಡ್ದು 19ನೆ ಶತಮಾನದ ಕಡೆ ಮುಟ್ಟಲಾ ಗುರುಪುರ ತುದೆತ ಅಳಿವೆ ಬೊಕ್ಕಪಟ್ಟಣ ಬೆಂಗರೆದ ಕೈತಲ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಅಯಿಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಗುರುಪುರ ತುದೆತ ಅಳಿವೆ ತೆಂಕಾಯಿಗ್ ಪಗರ್ದ್ ನೇತ್ರಾವತಿ ತುದೆತ ಅಳಿವೆದೊಟ್ಟುಗು ಸೇರ್ಂಡ್.
ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಉಲ್ಲೇಕೊಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಪರಾಮರ್ಶಿನಿ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ1.www. tulu-research.blogspot.in/2008/02/98-changes-in-gurupur-river-mouth-1887.html
2.www.tulu-research.blogspot.in/2010/11/258-mangalore-antiquity-evolution-4.html