ಪಗ್ಗು ಪದಿನೆನ್ಮ
ಕೃಷಿಕನ ಇಸೇಸ ದಿನ ಬಿಸು ಬೊಕ್ಕ ಪಗ್ಗು ಪದಿನೆನ್ಮ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆತುಳುವೆರೆ ಆಚರಣೆಲೆನ್ ತೂಂಡ ಆಯಿಟ್ ಪ್ರತಿಯೊಂಜೆಕ್‌ಲಾ ಆಯಿತ್ತಾವೇ ಆಯಿನ ಪೊರ್ಲ, ಪೊಲಬು ಉಂಡು. ತುಳುನಾಡ್ ಪಂಡ ಮೆತ್ತನೆ, ಮಾತೆರೆನ್‌ಲಾ, ಮಾತೆನ್‌ಲಾ ಆರ್ತಿ ಪಿರ್ತಿಡ್ ತನ್ನ ಉಡಲ್‌ಗ್ ಪಾಡೊನುನ ನಾಡ್ ಪಂದ್ ಪುದರ್ ಪಡೆಯಿನ ನಾಡ್. ಭಾರತ ದೇಸೊಗಿಡಿ `ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಯುಗಾದಿ' ಪಂಡ ಪೊಸ ವರ್ಸ. ಯುಗಾದಿ ಕರಿದ್ ಪದಿನೈನ್ ದಿನೊಟ್ಟು ಬಿಸು ಪರ್ಬ ರ‍್ಪುಂಡು. ತುಳುವೆರ ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಯುಗಾದಿನ್ ಪೊಸ ವರ್ಸಂದ್ ಪನಂದೆ `ಸೌರಮಾನ ಯುಗಾದಿ'ನ್ `ಬಿಸು', `ವಿಸು', `ವಿಷು', ಪಂದ್ ಲೆತ್ತ್ ದ್ ಪೊಸ ವರ್ಸದ ಆಚರಣೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ತುಳು ತಿಂಗೊಳುದ ಪ್ರಕಾರ ಪಗ್ಗು ೧ಪೊಪುನಾನಿಯೇ ತುಳುತ ಪೊಸ ವರ್ಸದ ಸುರುತ ದಿನ. ನಿಘಂಟ್‌ಕಾರೆರ್ ವಿಷು ಪಂಡ ಬೆಚ್ಚ ಆಯಿನ ಕಿರಣ ಉಪ್ಪುನಾಯೆ, ಸೂರ್ಯೆ ಪನ್ಪಿ ಅರ್ಥೊನು ಕೊರ‍್ಪೆರ್. ಸೂರ್ಯೆ ಬಿಸುಪರ್ಬ ಸಂಕ್ರಾತಿದ ಪೊರ್ತುಗು ಭೂಮಧ್ಯೆ ರೇಖೆಗ್ ಬರ್ಪೆ. ಅಂಚಾದ್ ತುಳುವೆರೆಗ್ ಆ ದಿನ ಬಾರಿ ಎಡ್ಡೆ ದಿನ. ಸೂರ್ಯಗ್ ಚಂದ್ರೆಲಾ, ಅಂಚನೇ ಸೂರ್ಯಗ್ ಭೂಮಿಲಾ ಸುತ್ತ್‌ದ್ ಅವು ಒಂಜಿ ಸುತ್ತು ಅಪುನ ಕಾಲಮಾನದಾನಿಗ `ಬಿಸು', ಪೊಸವರ್ಸ, ಯುಗಾದಿ ಬರ‍್ಪುಂಡು. ತುಳುನಾಡ್‌ಗ್ ಮಾತ್ರ ಬಿಸು ಅತ್ತಂದೆ ಕೇರಳದ ಮಲೆಯಾಳಿಲ್, ತಮಿಳ್‌ದಕ್‌ಲಾ ಬಿಸುನು ಬಾರಿ ಸಂಭ್ರಮಡ್ ಆಚರಣೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್.
ತುಳುವೆರೆ ತಿಂಗೊಲುಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆತುಳುವೆರೆ ತಿಂಗೊಲು ಸುರುವಾಪುನೆನೆ ಪಗ್ಗುಡುದು. ನಮ್ಮ ಇಂಗ್ಲಿಸ್‌ದ ಪ್ರಕಾರೊ ಸುಮಾರ್ ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೪ -ಮೇ ೧೪ ಮುಟ್ಟದ ಸಮಯ ಅಪೊಂಡು. ಪಗ್ಗುಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಬೇಶ, ಕಾರ್ತೆಲ್, ಆಟಿ, ಸೋಣ, ನಿರ್ನಾಲೊ, ಬೊಂತೆಲ್, ಜಾರ್ದೆ, ಪೆರಾರ್ದೆ, ಪೊಣ್ಣಿ, ಮಾಯಿ, ಸುಗ್ಗಿ ಪಂಡ ಮಾರ್ಚ್-ಎಪ್ರಿಲ್‌ದ ಪೊರ್ತು -ಇಂಚ ತುಳುವೆರ್‌ನ ೧೨ತಿಂಗೊಲು.
ಬಿಸುತ್ತ ವಿಸೇಸೊ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಬಿಸುತ ವಿಶೇಷ ಪಂಡ ಕಣಿ, ಕಾಣಿಕೆ. ಬಿಸುತ್ತಾನಿ ಬೊಲ್ಪುಗು ಮೀದ್ ದೇವೆರೆ ಎದುರುಡು ದೀಪ ದೀದ್ ಕೃಷಿಕೆ ಬುಲೆಯಿನಂಚಿನ ಫಲವಸ್ತುಲೆನ್ ದಿದ್ ಕೈ ಮುಗಿದ್ ನಮ ಬುಲೆಪುನ ಓವ್ವೆ ಬುಲೆಕ್ಕ್ ದಾಲ ತೊಂದರೆ ಬರಿಯೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪಂದ್ ದೇವೆರೆಡ ನಟ್ಟೊನುನ ಕ್ರಮನೇ ಅವ್ವು. ಬೂತದ ಗುಡಿ ಇತ್ತ್ ನಕುಲು ಗುಡಿಕ್ಕ್ ಪೋದ್ ಕಣಿ ದೀದ್ ಕೈಮುಗಿದ್ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಲ್ತ್ ದ್ ಬತ್ತ್ ದ್ ಇಲ್ಲಲ್ ಕಣಿ ದೀಪುನ ಕ್ರಮ. ಅಂಚ ಕಣಿ ದೀದ್ ಬತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ದಣಿನ ಒಕ್ಕೆಲ್ ದಕುಲು ತನ್‌ಕುಲು ಬುಲೆಯಿನ ತರಕಾರಿ, ಒವ್ವಂಡಲಾ ಕನತ್‌ದ್ ದೇವೆರೆ ಕೈತಲ್ ದೀಪುನ ಕ್ರಮ ಉಂಡು. ಆಯಿರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಹಿರಿಯೆರೆನ ಕಾರ್ ಪತ್ತ್ ದ್ ಆಶೀರ್ವಾದ ನಟ್ಟುನ ಕ್ರಮ. ಹಿರಿಯಕುಲು ಓಲು ಉಲ್ಲೆರಾ ಅಡೆ ಪೋದು ಆಕ್‌ಲೆನ ಕಾರ್ ಪತ್ತುವೆರ್. ಒಕ್ಕೆಲ್ ದಕುಲುಲಾ ಅಂಚನೆ ದನಿಕುಲೆನ ಕಾರ್ ಪತ್ತ್ ದ್ ಆಶೀರ್ವಾದ ನಟ್ಟೊನುವೆರ್. ಆನಿ ದನಿಕುಲು ಆನ್ಜೋವುನಕ್‍ಲೆಗ್ ಅಂಗಿ ಕುಂಟುಲಾ ಪೊನ್ಜೋವುನಕ್ಲೆಗ್ ಸೀರೆ – ಇಂಚಿತ್ತಿ ಉಡುಗೆರೆ ಕೊರ್ಪುನ ಕ್ರಮ ಉಂಡು.
ಕೃಷಿಕನ ದಿನ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಕೃಷಿಕನ ದಿನ ಆನಿ ಪನ್ಪುನೈಕ್ ಸಾಕ್ಷಿ ಪನ್ಪಿಲೆಕ್ಕ ಬಿಸುತ್ತಾನಿ ಬೊಲ್ಪುಗು ಕೈಬಿತ್ತ್ ಪಾಡುನ ಕ್ರಮ ಉಂಡು. ಕಿದೆರ್ದ್ ಎರ್ಲೆನ್ ಲೆತೊಂದು ಪೋದು ಕಂಡಡ್ ಕಟ್ಟ್ ದ್ ನಾಯೆರ್‌ಡ್ ಮೂಜಿ ಬರೆನ್ ತೆತ್ತಿದ ರೂಪೊಡು ಪಾಡ್ವೆರ್. ಆನಿ ಸುರು ದಪ್ಪುನೆರ್ದ್ ಎರ‍್ಲೆಗ್ ಕುಸಾಲ್ ಲಕ್ಕ್ ದ್ ಅಂಚಿ ಇಂಚಿ ಬಲಿಪುನವುಲಾ ಉಂಡು ಅಯಿಕ್ ಎದುರು ಎರಾಂಡಲಾ ಪೋಪೆರ್. ಬರ್ಸ ಬೂರಂದಿ ಕಂಡ. ಆಂಡಲಾ ಕೆರೆಂಗ್, ಮುಣ್ಚಿ ಮಲ್ತಿ ಕಂಡ ಆಯಿನೆರ್ದ್ ದಪ್ಪೆರೆ ಬಂಙ ಅಪುಜಿ. ಮೂಜಿ ಬರೆ ಆಯಿಬೊಕ್ಕ ಎರ್ಲೆನ್ ಮೇಯೆರೆ ಬುಡ್ಪೆರ್. ಆಯಿರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಗೊಬ್ಬರ ಪಾಡ್ದ್ ಅಯಿತ್ತ ಮೇಲ್‌ಗ್ ಪಜಿ ಸರೊಲಿದ ಸಪ್ಪುದ ಗೆಲ್ಲ್ ಲೆನ್ ಪಾಡುವೆರ್. ಮೂಡಾಯಿ ಅತ್ತ್ಂಡ ಪಡ್ಡೆಯಿದ ಕರೆಟ್ ಒಂಜಿ ಎಲ್ಯ ಕಲ ಮಲ್ತ್ ದ್ ಅವುಲು ಏಣೆಲ್ ಬೇಸಾಯೊದ ಬಿತ್ತ್ ನ್ ಬಿತ್ತ್ ಪಾಡುವೆರ್. ಮೂಜಿ ಸರ್ತಿ ಬಿತ್ತ್ ನ್ ಬಿರ್ಕುವೆರ್. ಇಂಚ ಕಂಡೊಗು ಪೋಯಿನ ಮಾತೆರ್‌ಲಾ ಮೂಜಿ ಸರ್ತಿ ಬಿತ್ತ್ ನ್ ಪಾಡುವೆರ್ ಬಿತ್ತ್ ದ ಮೇಲ್‌ಗ್ ಮಣ್ಣ್ ಪದ್‌ರ್‌ದ್ ಸರೊಲಿದ ಕನೆನ್ ಅಯಿತ್ತ ಸುತ್ತು ಕುತ್ತುವೆರ್. ಬಿತ್ತ್ ದ ಮೇಲ್‌ಗ್ ಒಂಜಿ ಕಡ್ಯ ನೀರ್ ತಲಿಪುವೆರ್. ಅಲ್ಪದ ಕೆಲಸ ಪೂರ ಆಯಿಬೊಕ್ಕ ನುಗ, ನಾಯೆರ್, ಎರ್ಲೆನ್ ಅಯಿತ್ತ ಜಾಗೆಗ್ ಮುಟ್ಟಾದ್ ಇಲ್ಲಗ್ ಬತ್ತ್ ದ್ ಕೈಕಾರ್ ದೆಕ್ಕ್ ದ್ ಇಲ್ಲಲ್ ಮಲ್ತಿನ ಚಾ ತಿಂಡಿನ್ ತಿನ್ಪೆರ್.
ಬುಲೆಕುಲು ಬುಲೆಪುನ ರೀತಿ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆತುಳುವೆರ್ ಮೂಜಿ ರೀತಿದ ಬುಲೆನ್ ಬುಲೆಪವೆರ್. ಒಂಜಿ ಏನೆಲ್ ರಡ್ಡನೆ ಬುಲೆ ಸುಗ್ಗಿ, ಮೂಜನೆ ಬುಲೆನೆ ಕೊಲಕೆ. ಏನೆಲ್ ಕಡೀರ ಬುಲೆ ಪಗ್ಗುಡ್ದ್ ನಿರ್ನಾಲೊ ಮುಟ್ಟ ಏನೆಲ್ ಬುಲೆ ಬುಲೆಪುಂಡು. ಏಣೆಲ್ ಬುಲೆ ಬುಲೆನಗ ಇಲ್ಲ್ ದಿಂಜಾವುನ, ಪುದ್ವಾರ್ ಮಲ್ಪುನ ಕ್ರಮ ಉಂಡು. ಕಾವೇರಿ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಅವ್ವೆ ಸಮಯೊಡು ಬರ್ಪುನೆರ್ದಾವರ ಏಣೆಲ್ ಬುಲೆತ್ತ ಬಿತ್ತ್ ದ ಮುಡಿನ್ ಅಟ್ಟೊಗು ಪಾಡುನೆ. ಇಂಚ ಏಣೆಲ್‌ದ ಸಮಯೊಡು ಬಾರಿ ಕ್ರಮಕ್ಕ್ ಲ್ ಉಂಡು. ಅಂಡ ಇನಿ ತುಳುನಾಡ್‌ದ ಜನಕ್ಕ್ ಲ್ ಈ ಆಚರಣೆಲೆನ್ ಪೂರ ಮರತೊಂದು ಬರೊಂದುಲ್ಲೆರ್. ದಾಯೆ ಪಂಡ ಇನಿ ಕಂಡೊಲು ಪೂರ ತೋಟ ಅತ್ತ್ಂಡ ಪಡಿಲ್ ಬೂರ್‌ದ. ಕಂಡ ಬೆನಿಯೆರೆ ಜನ ತಿಕ್ಕುಜೆರ್. ಜನ ತಿಕ್ಕ್ಂಡ್‍ಲಾ ಅಕ್‌ಲೆಗ್ ಬೆನ್ನಿದ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಗೊತ್ತುಜ್ಜಿ. ಊರುದ ಜನಕ್‌ಲ್ ಪ್ಯಾಂಟ್ ಅಂಗಿ ಪಾಡ್ದ್ ಪೇಂಟೆಗ್ ಪೋದ್ ಮೂಜಿ ಕಾಸ್‌ಗಾಂಡಲಾ ಬೆನ್ಪೆರ್. ಅಕ್‌ಲೆನ ಇಲ್ಲದ ಕೃಷಿ ಆಕ್‌ಲೆಗ್ ಬೊಡ್ಚಿ. ಘಟ್ಟದ ಮಿತ್ತ್ ದ ಜನಕ್‌ಲ್ ಬತ್ತ್ ದ್ ಎತ್ ಬೆನುವೆರ್ ಪನ್ಲೆ. ಬಿಸು ಎಡ್ಡೆ ದಿನೊ. ಅಂಚನೆ ಅವು ದಿಂಜಿ ರೀತಿದ ಗಡುತ್ತ ದಿನಲಾ ಅಂದ್. ಪಾಲ್, ದುಡ್ಡು, ಇಲ್ಲ್ ಇಂಚ ಪ್ರತಿ ವಿಸಯೋಗ್‌ಲಾ ಬಿಸು ಒಂಜಿ ಗಡುತ್ತ ಲೆಕ್ಕ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುನವು ತುಳುನಾಡ್‌ಡ್ ಉಂಡು. ಬಿಸು ಪಂಡ ಕೃಷಿತ್ತ ಜನಕ್ ಲೆನ ಪರ್ಬ. ಬಿಸುತ್ತಾನಿ ಕೈ ಬಿತ್ತ್ ಪಾಡೆರೆ ದಿನ ತೂಪುನ ಕ್ರಮ ಇಜ್ಜಿ.
ಪಗ್ಗು ಪದಿನೆನ್ಮದ ವಿಸೇಸೊ
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆಪಗ್ಗು ೧೮ ತುಳುವೆರೆ ವಿಸೇಸ ದಿನ ದಾಯೆ ಪಂಡ ಈ ದಿನತ್ತಾನಿ ಕಂಡಗ್ ಬಿತ್ತುನೆಕ್ ದಿನ ಕೆನೊಡು ಪನ್ಪಿ ಕ್ರಮ ಇಜ್ಜಿ. ದುಂಬುದ ಕಾಲೊಡು ಪಗ್ಗು೧೮ಕ್ ಬರ್ಸ ಬತ್ತಿನ ಉದಾರ್ಮೆಲ್ ಉಂಡು. ಅಂಚಾದ್ ಪಗ್ಗು ೧೮ ಪನ್ಪುನವು ಕೃಷಿಕನ ದಿನ ಪಂದ್ ಲೆಕ್ಕ. ಪಗ್ಗು ತಿಂಗೊಲುದ ಇಸೇಸದ ಬಗ್ಗೆಟ್ ಕೆಲವು ತುಳುವೆರೆ ಪಾತೆರೊಲು ಇಂಚ ಉಂಡು. ಪಗ್ಗುಡೆ ಎರು ಕಟ್‌ದ್ ಅಡತ್ತೊನುಲ, ಬಗ್ಗ್ದ್ ನೇಜಿನ್ ಪಾಡೊನುಲ - ಬಿಸುತ್ತಾನಿ ಕೈ ಬಿತ್ತ್ ದೀಡಿ ಬೊಕ್ಕ ಪಗ್ಗು ೧೮ಕ್ ನೇಜಿ ಪಾಡ್ಯರೆ ದಿನೊ ಕೇನೊಡುಂದು ಇಜ್ಜಿ. ಕಡೀರ ಬೇಸಾಯೊನು ಪಗ್ಗುಡೇ ಸುರು ಮಲ್ಪೊಡು ಪಗ್ಗು ೧೮ಕ್ಕೆ ನೇಜಿ ಪಾಡೊಡು. ಬೇಸ ಪತ್ತನಾಜೆಗ್ ಬರ್ಸೊ ಸುರುವಾಪುಂಡು. ಕಾರ್ತೆಲ್‌ಡ್ ಬೆನ್ನಿ ಮುಗಿಪುಂಡು. ಮಾಯಿಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಮಾರಿಯಾಲ, ಆಟ್ಟಿಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಅರೆಗಾಲ. ಮಾಯಿಡ್ ಬರ್ಸ ಬತ್ತ್ಂಡ ಮಲೆ ಬುಲೆವು. ದುಂಬುದ ಸಮಯೊಡು ಸುಗ್ಗಿಗ್ ದುಂಬೆ ಬರ್ಸ ಬರೊಂದು ಇತ್ತ್ಂಡ್‌ಗೆ. ಸುರೂತ ಬರ್ಸಗ್ ಸುಗ್ಗಿ ತಿಂಗೊಲುಡೇ ನೇಜಿ ಪಾಡುನ ಕ್ರಮಲಾ ಇತ್ತ್ಂಡ್‌ಗೆ. ಇನಿ ಅವು ಪೂರಾ ಬದಲ್‌ದ್ ಪೋತ್‌ಂಡ್ ಇನಿ ಏರೆಡ್‌ಲಾ ದುಂಬುದ ಕೃಷಿತ್ತ ಇಸೇಸ ಕೇನೆರೆನೇ ಗೊತ್ತುಜ್ಜಿ. ಅಜ್ಜೆರ್‌ನಕುಲು ಇತ್ತ್ಂಡ ಅಕುಲು ಒಂತೆ ಅಯಿತ್ತ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಪನುವೆರಂತಂದೆ ಜವ್ವನೆರೆಗ್ ಅಯಿತ್ತ ಇಸಯನೇ ಗೊತ್ತುಜ್ಜಿ. ತುಳುವೆರಾಯಿನ ನಮ ಒಂತೆ ಒಂತೆ ಆಂಡಲಾ ನಮ್ಮ ಕೃಷಿತ್ತ ಬಗೆಟ್ಟ್ ತೆರಿದುಪ್ಪುನ ಅಗತ್ಯ ಬಾರಿ ಉಂಡು. ದಾಯೆ ಪಂಡ. ಒರಿ ಪಿದಾಯಿ ಊರುದಾಯೆ ಬತ್ತ್ ದ್ ಬಿಸು ಪಂಡ ದಾದಂದ್ ಕೇನ್‌ಂಡ್ ನಮ ದಾದ ಪನೊಲಿ. ಇನಿ ನಮ ತೂಪುನ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ಓವ್ವ್? ನಮ್ಮ ತುಳುನಾಡ್‌ಡೆ ತುಳುತ್ತ ಬಗ್ಗೆಟ್ಟ್ ಆಸಕ್ತಿ, ಪ್ರೀತಿ, ನಮ್ಮವೇ ಆಯಿನ ದಿನದರ್ಶಿಕೆ ಇಜ್ಜಂದೆ ನಮ ತುಳು, ತುಳುನಾಡ್‌ಂದ್ ಬೊಬ್ಬೆ ಪಾಡ್‌ಂಡ ಅವು ಬೊಬ್ಬೆನೇ ಅತ್ತಂದೆ ಅಯಿರ್ದ್ ಏರೆಗ್‌ಲಾ ಒಯಿಕ್ಕ್ ಲಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಇಜ್ಜಿ.
ಉಲ್ಲೇಕೊಲು
ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ